Retorik

Retorik, diyalektiğin bir dalı ve benzeridir. Retorik ve diyalektik belirli bir konunun bilimsel incelemesi değil, birer akıl yürütme yetisidir. Diyalektik mantıklı bir akıl yürütme gerektiren konularla, retorik de gündelik sohbetlerde tartışılan konularla ilgilenir.

Retorik sanatının inandırmayla ilgili olduğu ve inandırmanın bir tür tanıtlama anlamına geldiği açıkça ortaya konmuştur. Retorik tanıtlamanın bir örtük tasım, örtük tasımın da inandırma tarzlarının en etkilisi olduğu kanaatine varırız. Örtük tasımın bir tasım türü onun da diyalektiğin tümüne ya da özel bir kısmına ait olduğu bilindiğine göre, düşünmeyi ve bir tasımın nasıl ve hangi bileşenlerden oluştuğunu bilen biri örtük tasımları başarılı bir şekilde kullanabilir.

3 farklı dinleyici tipi olduğu için 3 farklı retorik türü de vardır. Bu durumda 3 tür söylev olduğunu söyleyebiliriz: Politik, adli ve törensel söylev. Her 3 retorik türü ayrı bir zamana karşılık gelir. Politik söylevde gelecek zaman kullanılır. Adli söylevde geçmiş zaman kullanılır. Üçüncü tür retorikte övgü ya da yergi çağdaş olaylara değinildiğinden genellikle şimdiki zamanda kalınır.

Retoriğin her türünün ayrı bir amacı olduğuna göre 3 retorik türü için 3 farklı amaç şekillenir. Politik hatip bir şeyin yararlı ya da zararlı olduğunu göstermeyi amaçlar. Adli hatibin amacı bir eylemin haklılığını ya da haksızlığını göstermektir. Aynı şekilde törensel hatipler iyilik ve kötülüğü öne çıkarmayı amaçlarken diğer türden düşünceleri tamamlayıcı amaçlı kullanırlar.

Her retorik türünün kendi amacına yönelik olması hatiplerin bazen başka noktalara hiç değinmemesinden de belli olur. İnsanların üzerlerinde düşündüğü ve politik hatiplerin söylevlerinde yer verdiği önemli konuların sayısı 5'tir. Bunlar; Kamu Maliyesi, Savaşta Barış, Ülkenin Savunulması, Dış Alımla-Dış Satım ve Yasalardır.

Retorik ikna sadece politik söylevler yoluyla değil aynı zamanda hatibin karakterinin öne çıkarılmasıyla da başarılabilir. Mesela bir hatip bizi ikna edebildiyse erdeme, iyi niyete ya da bu 2 özelliğin her ikisine sahip olduğu içindir. Bu yüzden her yönetim şeklinde övgü ayırt edici özellikleri iyi bilmemiz gerekir. Bu özellikler, bize o yönetim şekline ilişkin en etkili inandırma araçlarını sağlayacaktır.

Yönetim şekillerinin özellikleri de aynı bireylerde olduğu gibi öğrenilebilir. Özellikler tercihlere, tercihler de onlara esin veren amaçlara göre belirlenir.

Aristoteles, Antik Çağ felsefesinin en önde gelen filozofudur. Aristoteles konuşma sanatı üzerine yazmış olduğu eseri Retorik de iyi bir konuşmanın ayrıntıları olarak gördüğü sınıflamaları, tanımları ayrıntılı bir şekilde ele alır. Retoriğin kapsamına giren değişkenleri de derinlemesine inceler.

Aristoteles'e göre konuşmanın yanı sıra insanlar arası iletişim ve etkileşim ile ilgili olan her davranış, mimik ve hatta kılık kıyafet seçimi retoriğin alanına girmektedir. Aristoteles, eserine retorik ve diyalektiğin kıyasını yaparak başlamıştır. Türünün ilk örneği olabilecek Retorik kitabı, birçok kitaba ve söylev sanatına ilham olmuştur.

Sunum yapan bireylerin bu kitabı okuması işyerine oldukça değer katacaktır. Kitabın çevirisi de oldukça yalın hâldedir. Aristoteles'in retoriğin bir sanat olduğunu belirtir ve eserinde retoriğin tanımını verir. Retoriğin türlerini ve öğelerini anlatır. Aristoteles verdiği örneklerle de başarılı güzel bir söylevin nasıl hazırlanacağını anlatır.