Ruh Dönüşümü, Arınma: Katharsis

Yunanca kökenli olan Katharsis kavramı, “arınma” veya “temizlenme” anlamına gelir. Sanat felsefesinin bir terimi olarak kullanan ilk kişi Aristoteles’ tir. Aristoteles’ in “Poetica” adlı eserinden alınmış bir kavramdır.

Katharsis, sanat felsefesinin temel kavramlarından biridir. Grek felsefesinden günümüze kadar korunarak gelmiş bir kavramdır. Sanat felsefesinde kavram daha derin olarak, zihinsel ve ruhsal arınmayı ifade eder. Her şeye rağmen insanı etkisi altında bırakan ve onda adrenalin temelli arınma ile duygular uyandıran ürünler katharsisin kabuğudur.

Kavramı Platon da kullanır. Ancak Platon’un kavramı ele alışında sanata dair herhangi bir kullanım bulunmamaktadır. O, katharsis kavramını doğru bilginin aracı olarak ele alır. Platon, değişmez bir toplumsal düzenin kurulması ve korunmasını daima göz önünde bulundurduğundan, yurttaşların, özellikle de yöneticilerin arınmış durumda olmalarını ve öyle kalmalarını ister. Arınma yönteminin nasıl olacağını da açıklar:

Platon ile Aristoteles’ in katharsise koydukları amaç, bilgi olması bakımından aynı; bilgiye ulaşmadaki yöntemleri bakımından ise farklıdır. Aristoteles, Platon’ dan yararlanarak mimesis ve katharsis kavramlarını birlikte ele alır.

Katharsis, insanın parçalanmış bütünlüğünün yeniden kurulması ve arınmasıdır. Bu arınma, etik bir arınma olup ahlaksal iyiyi doğru akılla bulmadır. Bir nevi özgürleşmedir; yeniden değer ve kişilik yaratmadır. Katharsis sürecinde insanın duygusal, düşünsel ve sanatsal yönleri ortaya çıkmaktadır. Katharsis, tragedyanın uyandırdığı acıma, ızdırap, korku ve dehşet gibi duyguları vesilesi ile ortaya çıkan arınmadır.

Psikolojik bir süreç olarak katharsis, kişinin bastırılmış duygularını açığa çıkararak bir rahatlama yaşamasını sağlar. Edebiyat ve felsefede ise katharsis, sanatın ve düşüncenin insan ruhunda yarattığı duygusal ve zihinsel temizlenmeyi ifade etmektedir.