Sahte Anı Sendromu

Sahte anı sendromu, aslında hiç gerçekleşmemiş olayları hatırlıyormuş gibi görünme deneyimidir. İnsan beyni genellikle olayları bir cihazın ayrıntılı doğruluğuyla kaydetmediğinden herkesin zaman zaman yanlış anıları olur. Bu yüzden insanların hikâyeleri yahut bir olayın "özünü" (bilginin içeriğini) hatırlama olasılıkları daha yüksektir.

İnsan hafızası yapıcı olmakla birlikte bir nevi yeniden kurgulayıcıdır. Bu sebeple yaşamış olduğumuz bazı deneyimleri, hafızamız çeşitli değişimlere uğratıp yeni ve farklı anılar olarak kaydedebilir. Bu birinci ihtimal. İkinci ihtimal ise aslında hiç olmamış bir olayın olmuş gibi hatırlanmasıdır ki bu daha ilgi çekicidir. Zira böylece beynimizin bunları nereden alıp getirdiğini merak ettiğimiz bir noktaya gelmiş oluyoruz.

Sahte anıların yaşanma sebepleri; başkalarının etkisi, yaş, ruh hâli ve belirli ayrıntılarla ilgili kafa karışıklığı diyebiliriz. Bir şeyin ne kadar doğru hatırlandığı çeşitli faktörlere bağlı olabilir. Bunlar; bir anıyı hatırlarken yani yeniden yaşarken duygusal durumunuzu, fiziksel durumunuzu, başka birinin anıyı etkileyip etkilemediğini, stres, zihinsel sağlık sorunları veya travma gibi durumları içerir. Bir olay sırasında yaşanan travma, bu anının olay meydana geldikten hemen sonraya mı saklanacağını yoksa daha sonraki bir zamana mı gömüleceğini de etkileyebilir.

İnsanlara yaşamış olabilecekleri bir konuda yanlış bilgi aktarınca, onların anılarını çarpıtabilir, bozabilir veya değiştirebilirsiniz. Elizabeth Loftus, gerçekleştirdiği bir deneyde bunun mümkün olabileceğini göstermiştir. Öncelikle belirli bir insan topluluğı iki gruba ayrılır. Sonrasında bu iki gruba bazı arabaların karıştığı kaza fotoğrafları gösterilir. ''Memory like liberty is a fragile thing.''

1.gruba cam kırıkları olmayan bir kaza fotoğrafı gösterilir. Ve sorulur: ''Arabalar çarpıştığında kaç hızla gidiyorlardı?'' - Yanıt: 34mph ve cam kırığı yoktu.

2.gruba cam kırıkları olmayan bir kaza fotoğrafı gösterilir. Ve sorulur: ''Arabalar birbirlerine girdiğinde hızları kaçtı?'' - Yanıt: 41mph ve cam kırıkları vardı.

Deneyden de anlayacağımız üzere sırf biri size bir şey diyor diye bu, onun gerçekten yaşanmış olduğu anlamına gelmez. Söyleyen kişi kendinden emin, detaylı ve duygu yüklü olsa bile sonuç kesin olmayabilir.

Konu hakkında kitap: Julia Shaw - The Memory Illusıon