Stoacı Filozof Epiktetos Kimdir ?

Yaklaşık 2500 yıl önce ortaya çıkan ve bugünkü modern psikoloji araştırmalarından askeri el kitaplarına kadar pek çok çalışmaya model oluşturan Stoa Felsefesi, öğretileriyle birçok insanı etkiliyor. Öyle ki Stoa felsefesini antik ve kültürel süslerinden ayırdığımızda bugünkü çağdaş yaşama olan uygunluğunu oldukça net bir şekilde görüyoruz. 

Bu felsefenin en ünlü filozoflarından birisi olan Epiktetos, MS 50 yıllarında eski adıyla Frigya olarak bilinen Pamukkale’de, zengin tüccar olan Epaphroditos'un kölesi olarak dünyaya geldi.

Epiktetos’un gösterdiği entelektüel yeteneklerden etkilenen Epaphroditos, onu birlikte çalışması için meşhur Stoacı öğretmen Musonius Rufus’un yanına gönderdi.  Rufus bu gelecek vadeden filozofun köleliğini kaldırdı.

Epiktetos  MS 94 yılına kadar Roma’da öğretmenlik yaptı. Dönemin İmparatoru Domitianus’un filozofların toplum üzerindeki  etkilerinden endişelenmesi üzerine, Epiktetos ile birlikte ve diğer bütün filozofları sürgüne gönderdi.

Epiktetos, hayatının kırılma noktası olan bu dönemde, sürgüne gönderildiği Nikopolis’te bir filozof okulu kurdu ve Stoa felsefesi üzerine dersler vermeye başladı. Onun en ünlü öğrencilerinden birisi olan Roma İmparatorluğunun Hükümdarı Marcus Aurelius, Stoa felsefesinden ve Epiktetos’un ahlak öğretilerinden etkilenerek “Kendime Düşünceler” kitabını yazdı.   

Epiktetos, hayatını mutluluk ve sakinlik üzerine geliştirerek erdemli bir insan olma yolunda harcadı.Yaşamı boyunca “Ben mutlu ve erdemli bir yaşamı nasıl yaşayabilirim?” ve “Ben nasıl iyi bir insan olabilirim” sorularına cevap arayarak öğretilerini bulduğu yanıtlar çerçevesinde şekillendirdi. 

Epiktetos’un düşünceleri temelde insanın kendini yönetmesini ele alır. Ona göre mutlu bir yaşam, erdemli bir yaşamla aynı anlama gelir. Erdemli bir yaşam için ise arzuların doğa ile uyumlu hale getirilmesi gerektiğini savunur ve irademiz dışında gerçekleşen olaylar için endişelenmenin anlamsız olduğunu söyler.  “Bana değiştiremeyeceğim şeyleri kabul edebilmem için huzur, değiştirebileceğim şeyleri değiştirebilmem için cesaret, farklılığı anlayabilmem için bilgelik bahşet” diyerek insan iradesinin,  mutlu bir yaşam sürmek için ne kadar önemli olduğunu vurgular.

İçinde bulunduğumuz toplumda açık bir şekilde gösterilmese de, insanlar profesyonel başarılara, güce ve şöhrete büyük bir arzu duyar. Özellikle günümüzde sosyal medyanın etkisiyle bunu çok daha fazla hissederiz. Epiktetos için güce ve şöhrete duyulan arzu, mutluluk ile ilişkisiz ve önemsizdir. Kendisi filozofça bir yaşamı destekleyerek erdemli ve mutlu bir yaşamın nasıl bir kişi olduğumuz ve nasıl bir hayat yaşadığımızla ilgili olduğunu savunur. Eğer mutluluğa ve özgürlüğe ulaşmak istiyorsak, zenginlik ve güç peşinde koşmayı bırakıp, kontrol edebileceğimiz şeylere odaklanarak, irademizi doğa ile uyumlu hale getirmemiz gerektiğini söyler. Böylece başımıza gelen olumsuzluklara karşı duygu ve düşüncelerimizi daha iyi yönetir, olumlu olayların etkisine de kolayca kapılıp gitmeyiz.

Epiktetos’un düşüncelerine dair kendi kaleminden yazılı bir eser yoktur. Onun düşüncelerini, kendisini Stoa felsefesine adamış öğrencisi Flavius Arianus korumuştur. Arianus, Epiktetos’un öğretilerini içinde barındıran Discourses (Diatribes) kitabını yazarak günümüze ulaştırmıştır. Dilimizde ise “İçsel Huzur İyi Yaşamın Kapısını Açar” kitabı Epiktetos’un Discourses’ta yer alan öğretilerinin bir özetini içerir. Binlerce yıllık öğretileriyle bizlere yol gösteren bu bilge filozof hakkında daha fazla bilgi edinmek için “İçsel Huzur İyi Yaşamın Kapısını Açar” kitabını okuyabilirsiniz.