Süprematist Hareketi'nın Oluşmasına Öncülük Eden Akımlar 01
Kazimir Maleviç’in hayatı boyunca düşüncelerinin sanatına yansıyışı ve değişim sürecinin süprematizm akımının doğuşuna sebebiyeti.
Kazimir Maleviç Süprematist Harekatı’nın temsilcisi olmadan önce birçok sanat akımıyla ilgilenmiştir. Bu sanat akımlarına örnek olarak: Empresyonizm, Sembolizm, Neo-primitivizm, Kübo-fütürizm ve Mantıkdışı Gerçekçiliği verebiliriz. Kazimir Maleviç’i etkileyen ve sonraki dönem için Süprematizm Harekatı’nın oluşmasına öncülük eden bu akımları incelersek:
1. Empresyonizm
Maleviç’in empresyonizm deneyimi, Fyodor Rerberg’in atölyesinde resim dersleri almasıyla başlamıştır. Bir nevi usta çırak ilişkisi diyebiliriz. Moskova’ya gelmeden önceki dönemlerde ise Empresyonist akımını sanat dergilerinden öğrenmiş ve bu tarzda denemeler yapan sanatçı, o dönemde sanat ortamında kabul gören Sembolist (Simgeci) ve Neo-Empresyonist (Yeni-İzlenimci) tarzda çalışmalarını devam ettirmiş ve kendini geliştirmiştir. Fransız İzlenimcilerinden özellikle Monet ve Cézanne’dan etkilenmiştir. Hatta o dönemde Şuşkin Koleksiyonu’nda gördüğü Monet’in Rouen Katedrali serisinden resimler karşısındaki hislerini şöyle anlatmıştır;
“Saf ve duru tonlarda boyanmış gökyüzünün ışık saçan yansımalarını ilk kez gördükten sonra, mutluluk ve güneş dolu parıldayan resimler yapmaya başladım… bu noktada, artık bir izlenimci olmuştum.”
Maleviç’in sanatında temel ögelerden biri olan renk kavramı bu dönemde kendini göstermeye başlamıştır. Haliyle eserlerinde Empresyonist etkiler görülmüştür fakat Fransız sanatçılarından ayrılan özelliği ışığın etkilerine değil de renklerin etkileri üzerine yoğunlaşmıyla ortaya çıkmıştır. Bu özelliği ileride Süprematist'in temel taşlarından birisini de oluşturacaktır. Bu dönemde ise yarı-kabartma şeklinde resmettiği resimlerinde malzemenin niteliği üzerine kafa yormuştur. Renkleri ışığın kaynağı olarak vermiş, renkli yüzeylerle Empresyonizmin temelini oluşturan ve anlık gözleme dayanan resimleriyle bizleri büyülemiştir.
Spring 1929 (Realizm), Kazimir Maleviç
2. Sembolizm
Sanatta sürekli kendini geliştirmek isteyen Kazimir Maleviç geçmişinde Sembolizm akımından etkilenerek denemeler yapmıştır fakat bu denemeler az sayıdadır.
3. Neo-Primitivizm
Maleviç’in resimlerinde Neo-Primitivizm (Yeni-İlkelcilik) etkilerinin görülmesiyle birlikte sanatçı kendine has bir üslup yaratmaya başlamıştır. Özellikle Fransız kökenli Fovizm (Çiğrenkçilik) akımının etkisiyle Rus halk sanatının etkilerini birleştirerek kendine has bir ilkelciliğe ulaşan Maleviç bu yeni anlatım biçimiyle gerçekçi, doğalcı anlatımdan gittikçe uzaklaşmaktadır. Yavaş yavaş Süprematist Hareketi'ni oluşturacak etkileri oluşturmaya başlamıştır.
Three female Figures 1905-06 (Neo-Suprematism), Kazimir Maleviç
Worker 1933 (Neoclassicism), Kazimir Maleviç
4. Kübo-Fütürizm
Maleviç'in süprematizmi benimsemesi birdenbire olmamıştır. Kübist resimler yaparken de fütüristçi bir yaklaşımı ele alması onun, iki boyutlu olan düz yüzeyde perspektife ait unsurları reddettiğini göstermektedir. Böylece parçalanmış olan figürü bir süre sonra resminden çıkaran sanatçı, resmin en saf biçimine ulaşmayı amaçlamıştır. Maleviç’in 1909 ve 1912 yılları arasında yaptığı bu tarz resimler kübo-fütürist tarzda yapıtlardır.
Woman at the Tram Stop 1913, Kazimir Maleviç
The Knifegrinder or Principle of Glittering 1912-13, Kazimir Maleviç
Kazimir Maleviç'in 1912-13 yıllarında boyandığı bilindiği The Knifegrinder or Principle of Glittering çok az dokümantosyona sahip kübo-fürütist eserlerinden birisidir.
Resimde bıyıklı bir adam görüyoruz, takım elbisesi ve şapkasıyla çok beyefendi çok klas görünmektedir. Bıçak bileyici veya taşlama tekerleği üzerinde bıçağı elleriyle taşlayan bir adamı tasvir etmiştir Maleviç. Kübo-fütürist akımının bir etkisini kullanarak resme canlılık ve hareket getiren Maleviç'in tasvirindeki adam tekrar ve tekrar bıçağın yeteri kadar keskin olup olmadığını kontrol etmekte ve makinayı tekrar çalıştırarak bıçağı keskinleştirmektedir. Bıçağı bileyiciye dikkatli bir şekilde yerleştirdiğini gördüğümüz resimde sanki o anın içerisinde bizde varız. Adamın emin olamadığı o ruh halini görebiliyoruz ne kadar dikkatli bir şekilde bıçağı bilediğine tanık oluyoruz sanki. Arkaplanda gördüğümüz şeyler de şaşırtıcı. Solda raflar ve üstünde vazolar alt kısımda bir masa görüyoruz. Sağ tarafta ise gri renkte belirsizlikler var bunlara da bina diyebiliriz alt kısmında da merdiven görüyoruz ya da öyle olduğunu sanıyoruz bir çeşit algımızla oynuyor bu resim.
The reaper on red 1913 Portrait (Cubism), Kazimir Maleviç
5. Mantıkdışı Gerçekçilik
Maleviç 1913 yılında farklı üslupsal denemelerini hızını kesmeden sürdürür ve nesnesiz sanat yolunda önemli çalışmalar ortaya koymuştur. Sanatçı bu dönemde, Mantıkdışı Gerçekçilik (Zaumniy Realizm) tarzında çalışmalarında biçimbozumu ve biçimlerinin uyuşmazlığını kullanarak kolaj benzeri çalışmalar üretmiştir.
Kazimir Maleviç tüm hayatı boyunca farklı sanat akımlarıyla ilgilenmiş, kendini geliştirmiş ve beslemiştir. Bunun sonunda da Süprematist akımının doğuşuyla nesnesiz dünyayı bizlere tanıtmıştır.
Images:
Kazimir Maleviç - Sel Yayıncılık (selyayincilik.com)
Woman at the Tram Stop - Wikidata
Spring, 1929 - Kazimir Malevich - WikiArt.org
File:Three female Figures (Malevich, ca. 1905–06).jpg - Wikimedia Commons