Yaprak Dökümü’nün İkonik Karakteri Leyla’nın Psikolojik Portresi

Şimdi, kabul edelim… Yaprak Dökümü’nün en çok içimizi sızlatan karakterlerinden biri Leyla'ydı. Sürekli yanlış tercihler yapması, kendisini değersiz hissetmesi ve aşkın peşinden koşarken adeta tükenmesi, tesadüf değildi. Peki, Leyla neden böyleydi? Gel, bir psikolojik analiz yapalım ve onun travmatik bağlanma stilini, değersizlik şemasını biraz didikleyelim.  

Leyla’nın Travmatik Bağlanma Stili: Aileden Gelen Eksiklik ve Çaresizlik 

Psikolojide bağlanma teorisi, bir çocuğun bakım verenleriyle kurduğu ilişkinin, ileriki yaşlarda romantik ve sosyal ilişkilerine nasıl yansıdığını açıklayan en önemli kavramlardan biridir. Leyla’nın bağlanma stilini anlamak için ailesine ve yetiştiği ortama bakmamız gerekiyor. 

Güvensiz Bağlanma: Sevilmek İçin Çabalamak 

Leyla’nın ailesi ona tam anlamıyla sıcak, koşulsuz bir sevgi sunamadı. Babası Rıza Bey, aşırı korumacı bir figürdü ama bu koruma, sağlıklı bir sevgi bağı yaratmaktan çok Leyla’yı pasifize etti. Hayriye Hanım ise sevgi göstermekte beceriksizdi. Fikret gibi güçlü bir karakter olmasına izin verilmedi, Necla gibi özgüvenle büyütülmedi. Hep “kırılgan” ve “yardıma muhtaç” biri gibi görüldü. 

Bu durum, Leyla’nın bağlanma stilini kaygılı-bağlanma (anxious-preoccupied attachment) şeklinde şekillendirdi. Yani, Leyla kendisini sevilebilir görmek için hep birilerine muhtaç hissetti ve karşısındaki kişinin onayına bağımlı hale geldi. Sevilmek için ne gerekiyorsa yapmaya hazırdı, hatta kendini feda etmek pahasına bile. 

Bağlanma teorisine göre, kaygılı bağlanan bireyler sevgiyi garantileyebilmek için aşırı fedakâr olur, kendilerini yok sayar ve partnerlerine karşı adeta bir bağımlı gibi davranır. Leyla’nın, kendisini küçümseyen ve ilgisiz davranan Oğuz’a duyduğu takıntılı aşk da bu yüzden anlam kazandı. Oğuz’un ilgisini çekmek için her şeyini feda etti çünkü içten içe şuna inanıyordu: 

“Ben sevilmeye değer değilim ama belki yeterince çabalarsam, biri beni sevebilir.” 

Değersizlik Şeması: Kendini Sevmeyen, Başkasının Sevgisiyle Varlık Bulur 

Leyla’nın en büyük problemi, kendisini sevememesiydi. Bu da psikolojide şema terapisi kapsamında ele alınan “değersizlik şeması” ile açıklanabilir. 

Değersizlik Şeması Nedir? 

• Kişi, içten içe kendisinin yetersiz, eksik ve sevilmeye layık olmadığını hisseder. 
• Başkalarının ilgisini kazanmak için sürekli fedakârlık yapar. 
• Yanlış insanları çeker çünkü bilinçaltı, değersiz olduğunu teyit etmek ister. 

Leyla’nın en büyük hatası, sevgiyi başkalarından almak zorunda olduğunu düşünmesiydi. Oysa değersizlik şeması olan insanlar, en az sevgi verecek kişilere çekilir. Neden mi? Çünkü bilinçdışı olarak kendilerini cezalandırma eğilimleri vardır. 

Leyla’nın Kendi İç Diyalogları 

• “Sevgi kazanılan bir şeydir, hak edilen bir şey değil.” 
• “Beni seven biri yoksa, ben değerli değilim.” 
• “Ben ancak birinin gözünde önemli olursam, gerçekten var olurum.” 

Bu yüzden Leyla, Oğuz’un ilgisini kazanmak için onurunu, kimliğini ve ruhunu hiçe saydı. Aşk onun için bir varoluş mücadelesiydi. Sevilmek için kendisini yok etmekten çekinmedi. İşte değersizlik şemasının en yıkıcı etkisi budur. 

Oğuz’a Olan Bağımlılık: Stockholm Sendromu Gibi Bir Aşk 

Leyla’nın Oğuz’a olan bağımlılığı, aslında bağlanma travmasının toksik ilişkilerde nasıl sürdüğünü gösteren bir örnekti. Oğuz, onunla oynadı, onu defalarca aldattı, hatta en büyük acıları yaşattı. Ama Leyla hep döndü. Neden mi? 

Travmatik Bağlanma Döngüsü 

1. Önce sevgi kırıntıları verilir: Oğuz başlarda Leyla’ya ilgi gösterdi. 
2. Sonra reddedilme gelir: Oğuz’un uzaklaşması, Leyla’nın içinde korku uyandırdı. 
3. Leyla daha çok çaba gösterdi: Çünkü değersizlik hissi tetiklendi. 
4. Oğuz bazen geri döndü: İşte bu, psikolojik olarak “ödül-ceza döngüsü” yarattı. 

Beyin, karmakarışık sinyaller aldığı bir ilişkiye daha fazla bağlanma eğilimindedir. Bu yüzden Leyla, Oğuz’un sevgisini kazanmaya çalışmaktan hiç vazgeçmedi. Oysa bu bir aşk değildi, bağımlılıktı. 

 Leyla Nasıl Kurtulabilirdi? 

Peki, Leyla’nın kaderi değişebilir miydi? Eğer psikolojik destek alsaydı, şunları öğrenmesi gerekirdi: 

1. Sevgi, hak edilen bir şeydir; savaşılması gereken bir şey değil. 
2. Kendi değerini başkalarının ilgisiyle belirlememeli. 
3. Sevgiyi almak için kendini feda etmemeli. 
4. Hayır diyebilmek, kişisel sınırlarını koruyabilmek gerekir. 
5. Yanlış insanlara bağlanma eğilimini fark edip, kendini iyileştirmeye odaklanmalı. 

Ama tabii ki Leyla bunları öğrenemedi. Çünkü onun hikâyesi, kendi içine sıkışmış, sevgiyi yanlış yerlerde arayan milyonlarca insanın bir yansımasıydı. 

Sonuç: Leyla Hepimizden Bir Parça Taşıyor 

Leyla’nın yaşadığı travmatik bağlanma ve değersizlik şeması, yalnızca bir dizi karakterine ait değil. Gerçek hayatta da pek çok insan, onun gibi yanlış ilişkilerde kendini kaybediyor, sevilmek için savaş veriyor ve sonunda ruhen tükeniyor. 

Bu yüzden Leyla’nın hikâyesi bizi bu kadar etkiledi. Çünkü o sadece bir karakter değil, hepimizin içinde bir yerlerde var olan o kırılgan tarafın bir yansımasıydı. Ve belki de ondan çıkaracağımız en büyük ders şudur: 

Önce kendimizi sevmeyi öğrenmeden, başkasından sevgi beklemek sadece bizi tüketir.