Alice Guy-Blaché: Tarihten Adı Silinmeye Çalışılan İlk Kadın Yönetmen

İlk filmini 1896'da yayınlayan ilk kadın ve kurmaca yönetmen Alice Guy-Blaché hakkında ne biliyorsunuz?

5 min read


''Gençliğim, tecrübesizliğim, cinsiyetim... Hepsi bana karşı komplo kurmuştu.'' - Alice Guy-Blaché

Görsel


Alice Guy-Blaché Kimdir?

Alice Ida Antoinette Guy, 1 Temmuz 1873'de dünyaya gelmiş Fransız kadın yönetmendir. Bilinen ilk kadın yönetmen olması yanında sinema sektörüne sayısız yenilik getirmiş ilk kurmaca yönetmen olarak da bilinir. Zorlu bir çocukluktan sonra ailesini desteklemek için genç yaşta çalışmaya başlayan Alice, sinema endüstrisinin gelişmesinin öncülerinden mucit Léon Gaumont'un sekreteri olarak çalışır. Sekreter olarak çalıştığı sırada Gaumont'un tasarladığı kronofon denilen kamerayı tanıtmak için bir film çekmeyi önerir, bu şekilde de tarihteki ilk kurmaca film olarak sayılan La Fée aux choux (Lahana Perisi) çekilir. Bu filmden sonra birçok filme daha imza atan Alice, 1907'de kameraman Herbert Blaché ile evlenerek Amerika'ya taşınır. Gaumont için çalışan evli çift birsüre Gaumont'un kronofon'u ile birçok film yapar. 1910'da Alice, kendi şirketi Solax'ı kurar ve A Child's Sacrifice (Çocuğun Fedakarlığı) filmini yayınlar.* Şirketin başkanı olarak çalıştığı sürece boyunca 50'den fazla filmin yönetmenliğini yapmıştır ve yüzlerce filmin yapımında yer alır. Film teknolojisinin gelişmesi ve sinema sektöründeki yeniliklerle birlikte şirketi batan Guy-Blaché birkaç büyük şirket için çalışmış olsa da sektörde tutunamaz. Herbert Blaché'den ayrılarak çocuklarını da alarak Paris'e dönen Guy-Blaché'nin adı ve sinema sektörüne kattıkları uzun süre boyunca tarihten silinmeye çalışılacaktır. Alice, 24 Mart 1968'de New Jersey'de hayata gözlerini yumar.


Görsel

Alice Guy-Blache'nin Filmin Gelişimine Önemi

Lumière Kardeşler ile başladığı kabul edilen film tarihine kurmacayı kazandıran Guy-Blache, sektör için en değerli isimlerdendir. Lumière Kardeşler'in sinematografi tanıttığı ana tanıklık eden Guy-Blaché, kurmaca filmi bulur. Gündelik hayatı anlatan filmleri görüp filmlerin insanları eğlendirmek için de kullanılabileceği fikrini ortaya atmıştır. Alice'den önce hareket eden yarış atı figürü* ya da hareket eden tren* gibi filmler yapılırken Lahana Perisi farklı türde ve hikayelerle film yapılmaya başlanması için önemli bir adımdı. Close-up (yakın çekim) ve hand-tinting (siyah beyaz filmleri elle boyayarak renk verme) gibi teknikleri sinemaya kazandıran Alice, sesli, sessiz, kısa ve uzun binlerce filmin yapımında bulunur. Ayrıca özel efekt kullanan ilk yönetmenlerden biridir, mesela bir filminde filmi geri oynatarak zamanda geriye gitme etkisi yaratmaya çalışmıştır. Dahası, erkeklerin ağırlıklı olduğu bir sektörde kadınlar hakkında kadınların bakış açılarından filmler yapmış, ırkçılığın hatsafada olduğu yıllarda siyahi ve yahudi oyuncularla filmler çekmiştir. Böylelikle 20. yüzyılın başları kadar erken bir zamanda sektöre çeşitlilik ve farkındalık kazandırmaya çalışmıştır.


Feminizm ve ''Les Résultats du féminisme''

Kadınların seçme-seçilme hakları olmadığı bir dönemde yönetmenlik ve yapımcılık yapan Guy-Blaché, kadınların ekonomik bağımsızlığını ve iş hayatında yerini savunur. Kendi şirketini kurmuş, yönetmiş biri olarak cinsiyet eşitsizliğiyle savaşmıştır. 1906'da çektiği ''Les Résultats du féminisme'' (Feminizm'in Sonuçları) adlı komedisinde toplumsal cinsiyet rollerininin yerini değiştirir. Filmdeki erkekler ev işleri yapar, çocuğa bakar, kadınlar tarafından küçümsenir ve zayıf bir durumda gösterilir. Filmin sonunda erkekler bu düzene karşı gelerek kadınların erkeklerden üstün olduğu bu düzeni yıkar. Bu filmle birlikte hem kadınlara yüklenen cinsiyet rollerini eleştirir hem de feminizmin aldığı eleştirilere hicivsel bir şekilde yanıt verir.

Alice'in 1000'den fazla filmin yapımında bulunduğu bilinse de yalnızca 140 tanesi günümüze gelebilmiştir. Uzun yıllarca boyunca  Lumière Kardeşler, George Méliès ve Thomas Edison gibilerle aynı zamanlarda yaşamasına ve sinemaya birçok yenilik ve katkı getirmesine rağmen görmezden gelinmiştir. Filmin bulunduğu ilk 10 yılda bilinen tek kadın yönetmendi. İlk patronu Léon Gaumont yazdığı anılarında Alice'in icatı kronofonla yaptığı filmleri ve katkılarından bahsetmemiştir. Eski kocası, Alice'in şirketine paralel bir şirket kurarak Solax'ın batmasına neden olan unsurlardan biriydi. Alice, hâlâ hayattayken nasıl emeklerinin ve katkılarının silindiğinin farkındaydı, bu yüzden ''Memoir of Alice Guy-Blaché'' kitabını yazdı.

Ayrıca 2018'de Pamela Green'in yönetmenliğini yaptığı Be Natural: The Untold Story of Alice Guy-Blaché adlı belgesel Cannes'de gösterime girdi. Filmin ismi Solax'da asılı olan ''Be Natural'' sloganından gelmektedir. Jodie Foster'in anlatımını yaptığı bu belgeselde Alice'i tarihten silen koşullardan bahsedilerek anısı onurlandırılıyor. Film için yapılan soru-cevap etkinliğinde 1991'de yönetmenlik kariyerine başlayan Jodie Foster şunları söylemiş:

''Alice Guy-Blaché hakkında hiçbir şey bilmiyordum ki bu bana inanılmaz geliyor. Pamela bana elindeki materyali gönderdiğinde inanamadım. Bu gerçekten olağandışı bir durum. Hayatınızı sinema sektöründe geçirebilir ve bir film yönetmeni olabilirsiniz ama yine de onun hakkında hiçbir bilginiz olmayabilir.''
''Keşke o zamanlar Alice Guy-Blaché'den haberim olsaydı, yönetmenlik kariyerime daha çabuk başlamam için bana gereken özgüveni verebilirdi.''


(''Film İşini Yürüten Tek Kadın'')


Binlerce filmin yapımında bulunup yönetmenlik, yazarlık, oyunculuk gibi birçok farklı pozisyonda sektöre değerli eserler ve teknikler katan Alice'in çoğu yapımı ya kaybolmuş, ya da sektördeki erkekler tarafından çalınmış. Daha sinema sektörü diye bir şey bile yokken bu denli katkısı olan Alice Guy-Blaché başta olmak üzere adı kaybolan, silinen ve çalınan kadınlar sektörde bir yerlerde izlerini taşımaya devam etmekte.

İzleyebileceğiniz Birkaç Alice Guy-Blaché filmi:


*Bazı kaynaklar Herbert ve Alice'in şirketi birlikte kurduğunu, bazıları ise Alice'in tek kurduğunu söylemiş. İki şekilde de şirketi yöneten Alice'miş.

*Tamamen siyahi oyuncuların yer aldığı ilk filmdir.


Kaynakça:

https://blogs.loc.gov/headlinesandheroes/2022/01/alice-guy-blache/

https://www.aliceguyblache.com/chronology

https://www.nytimes.com/2019/09/06/obituaries/alice-guy-blache-overlooked.html

https://wfpp.columbia.edu/pioneer/ccp-alice-guy-blache/

https://uiwomenscenter.wordpress.com/2019/09/27/unrecognized-women-alice-guy-blache/

https://www.domestika.org/en/blog/5376-6-filmmaking-techniques-pioneered-by-alice-guy-blache

https://goldenglobes.com/articles/alice-guy-blache-cinema-pioneer/

https://www.acmi.net.au/stories-and-ideas/alice-guy-blache-female-filmmaking-pioneer/