Anayasal ve Demokratik Parazit Popülizm

1215 Magna Carta sözleşmesi ile başlayan anayasa tarihi ve anayasa kavramı, günümüzde güçlenen sağ popülist akımla tarihinin en zor savaşlarından birini vermektedir. Bu savaş döneminin ve savaşın neden bu kadar zor olduğunu anlamak içinse anayasa ve popülist liderler arasındaki ilişkiyi incelemek gerekir. Bu ilişkiyi incelerken Theo Fournier’nin de ilgili makalesinde kullandığı parazit analojisinin kendimce bir yorumunu kullanacağım (Fournier, 2019). Bu analoji çerçevesinde savaşın iki fazı vardır. Birincisi hücreye girmek, ikincisi ise çekirdeği etkisizleştirip yerini almak.

Genel olarak bir parazit herhangi bir konak hücreye önce kendi yapıları ile tutunarak kendi sentezlediği proteinden oluşma bir matkapla hücre duvarını yıkmaya çalışır. Buna benzer şekilde, sağ popülist liderler ve partiler anayasanın meşruiyetin ve egemenliğin ana kaynağı olan halkla bağlantısını keserek onu korunmasız bırakmaya çalışırlar. Bunu da kendi retorikleri içerisinde halkın egemenliği veya ülkemizde daha yaygın kullanılan hali ile “milli irade” ve “çoğunluğun hükmü” söylemleri üzerinden onlardan önceki anayasal sistemlere ve bunların anlayışlarına saldırarak yaparlar. (Mueller, 2017) Burada yaptıkları eleştirilerin daha iyi anlaşılması adına bu eski anayasa anlayışlarını biraz açmak istiyorum. Modern zamanda karşımıza iki farklı ana demokrasi anlayışı çıkıyor. Birincisi Modernist Anayasa Anlayışı'dır ve ikincisi ise Demokratik Anayasa Anlayışı'dır. (Blokker, 2018) Temel olarak Modernist anlayışta anayasanın hükmü vardır. Anayasa ve kanunlar insanı kötücül eğilimlerinden uzak tutarak düzeni koruyan bir güçtür. Demokratik anlayış ise anayasa ve insanı kısıtlamanın aksine insanları özgürleştiren ve kendi kendini yönetmesini sağlayarak çoğulculuğu, bireyin ve azınlıkların gücünü etkin kılmak için gerekli meşru dayanağı sağlayan bir araçtır. (Möllers, 2010) Popülistler modernist anlayışın anayasayı ve dolayısıyla anayasal kurumları, devleti halktan uzaklaştırarak bunlar içerisinde etkin az sayıdaki elitin çıkarlarını ve görüşlerini çoğunluk olan halk üzerinde tutarak halka dayattığını ve bu yüzden seçkinci olduğunu iddia ederken; demokratik anlayışın ise çoğulculuk sebebi ile seçimle başa gelen yasama ve yürütmeyi güçsüz bırakarak, Polonya Hukuk ve Adalet partisinin “Polonya yargısı üzerine beyaz sayfa” adlı metininde belirttiği gibi, yargının gücünün diğer egemen güçlerle arasında bir dengesizlik oluşturarak milletin -aslında tüm millet değil çoğunluğun- azınlığın tiranlığı ve zulmü karşısında ezildiği ve hor görüldüğünü iddia eder.

Parazit, bir kez hücrenin veya vücudun içine girdiği zaman yaptığı şey o organizmanın doğal bir parçası gibi davranarak önce kendini kabul ettirip daha sonra ise çekirdeği eleyip yerini alarak hücreyi dilediğince kontrol etmektir. Popülistler de bir kez seçimi kazanıp iktidara geldikten sonra seçimdeki başarıları üzerine kurdukları halk egemenliği söylemi üzerinden çekirdeği yani anayasayı hedef alan Duda’nın “anayasa üzerine ciddi bir tartışmanın vaktidir, ancak sadece elitler ya da politikacılar arasında değil, tüm Polonya halkı arasında” söylemi gibi söylemlerde bulunarak onları seçen çoğunluğu anayasa ve yargı karşısında bir silah olarak kullanırlar. ((www.dw.com), 2017) Bunun yanı sıra ellerindeki gücü artırmak adına çoğunlukçu politikalar izlerler. Bunlardan biri ellerindeki çoğunluğun siyasi gücünü artırmak adına seçim sistemlerinde değişikliklere gitmektir. Buna örnek olarak Türkiye’de Adalet ve Kalkınma Partisi’nin cumhurbaşkanlığı seçimlerini azınlıkta kalabileceği meclisten alıp halk oylamasına geçirerek elinde tuttuğu çoğunluğun siyasi gücünü artırması veya Fidezs Partisi’nin seçim barajını yükseğe çekmesi gibi hamleleri gösterilebilir. Bunun haricinde ise bu sefer çoğunluğun gücünü azınlıkların gücünü azaltmaya çalışarak artırmaya çalışabilir. Mesela Orban’ın “Ancak biz Macarlar Macar olarak kalmaya devam eder, Macar dilini yüceltir, Hristiyan ve Macar kültürümüzü korur ve Macarların bağımsızlığını kollarsak bir geleceğimiz olacağına inanıyorum” gibi söylemlerle veya Gezi olaylarındaki gibi kriz anlarını kullanarak kendi kitlelerine, azınlıkları veya karşıt görüşleri ülkenin birliği ve bağımsızlığına tehdit ve düşman olarak göstererek ellerindeki kitlenin birbirine sıkı sıkıya bağlı ve harekete geçmeye hazır, güçlü bir kitle haline gelmesini amaçlarlar. ((www.kormany.hu), 2015) Bir kere yeterli güce eriştikleri zaman ise artık anayasayı halkın gücünü çeşitli anayasaya uygun veya uygun olmayan durumlarda da anayasanın demokratik olmadığı söylemi üzerinden hareketle referandum ve çeşitli plebisit yöntemleri ile kontrolleri altına alarak istedikleri şekilde değiştirmeye başlarlar.

Sonuç olarak, sağ popülizm anayasa tarihi boyunca edinilmiş kazanımları yok ederek anayasanın bir ülkede yaşayan herkesin üstünde uzlaştığı ve herkesin temel hak ve özgürlüklerini koruyan bir kavram, bir sözleşmeden onu kendi ajandası doğrultusunda atacağı adımları için bir meşruiyet aracı olmaya itecektir. Sağ popülizmin asıl tehlikesiyse sistemin içinden doğması sebebiyle sisteme bağlı kalınarak etkili şekilde mücadele edilememesidir.

BIBLIOGRAPHY

Fournier, T. (2019). From rhetoric to action, a constitutional analysis of populism. German Law Journal, 20(3), 362–381. https://doi.org/10.1017/glj.2019.22

Blokker, P. (2018, December 4). Populism as a constitutional project. SSRN. Retrieved November 12, 2021, from https://privpapers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3281034.

Mueller, J.-W. (2017). Populism and constitutionalism. Oxford Handbooks Online. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780198803560.013.28

Möllers, C. (2010). Pouvoir constituant—constitution—constitutionalisation. Principles of European Constitutional Law. https://doi.org/10.5040/9781474202169.ch-005

Pouvoir constituant—constitution—constitutionalisation. (n.d.). Principles of European Constitutional Law. https://doi.org/10.5040/9781474202169.ch-005

Prime minister Viktor Orbán's speech at the inauguration of the Klebelsberg Memorial Centre and guest house. Government. (n.d.). Retrieved November 12, 2021, from https://2015-2019.kormany.hu/en/the-prime-minister/the-prime-minister-s-speeches/prime-minister-viktor-orban-s-speech-at-the-inauguration-of-the-klebelsberg-memorial-centre-and-guest-house.

(www.dw.com), D. W. (2017, May 5). Poland's president calls for constitutional referendum: DW: 05.05.2017. DW.COM. Retrieved November 12, 2021, from https://www.dw.com/en/polands-president-calls-for-constitutional-referendum/a-38725200.