Ankaralı Sümela: Alicin Kültürel Jeositi, Manastırı ve Deresi

Kendisi hakkında yüzeysel bilgisi olanlar burayı genellikle kaplıcaları ve termal otelleri ile tanır. Çevresinde yaşayan insanlarda ise Soğuksu Milli Parkı, piknik, mangal, bazlama ve erişte kelimelerini çağrıştırır. Evet, doğru bildiniz! Burası Ankara merkeze 83 km (yaklaşık 1 saat) uzaklıkta bulunan Kızılcahamam.

Genelde sağlık, doğa ve gastronomi turizmi amacıyla ziyaret edilen ilçe, Ankara'nın en yoğun orman örtüsünü barındıran yerleşim yeridir. Şimdi ise tarihi bir bulgudan dolayı ilgi çekiyor: Alicin Jeositi ve içine inşa edilmiş gizemli yapı. 

Ankara'da Sümelayı andıran gizemli yapı: Alicin Jeositi (youtube.com)

Burası doğa, coğrafya ve tarih üçlüsünü bir araya getiren bir bölge olmasına rağmen, ancak son birkaç yıldır medyada sözü edilmeye başlandı. Bunca zamandır ilgi çekmemiş olmasının birkaç sebebi olması mümkün:

Fark edilmesinin zorluğu: Yapı, aşağıdan bakıldığında dağın bir parçası gibi gözükmekte ve kamufle olmuş izlenimini yaratıyor. Yukarı çıkan herhangi bir yolun olmayışı da, yoldan geçen insanların dikkatini pek çekecek nitelikte değil. 

Ulaşımının zorluğu: Yapının bulunduğu yere özel bir araç olmadan ulaşılması mümkün değil. Buraya sizi götürecek bir toplu taşıma hattı bulunmamakta.

Araştırılmamış ve tanıtılmamış olması: Alicin Manastırı hakkında edindiğimiz bilgiler hala günümüzde bir teori niteliği taşımakta. Bu da yapının tarihteki önemini açıklamamızda sorun teşkil etmekte.

Bu Bölge Neden Alicin Olarak Adlandırılmakta?

1850-1900 yılları arasında bu bölgede yaşadığı ve bir eşkıya olduğu tahmin edilen Cin Ali adlı şahsın varlığından bahsedilir. İddialara göre; bölgedeki derin ve dik vadi yamaçlarına oyulmuş, yerden yüksek mağaraların yapımından da o sorumludur.

Alicin Kültürel Jeositi Nedir?

Alicin Kültürel Jeositi, adı ile de diğer jeositlerden farkını göstermektedir. Jeosit dediğimiz yapılar, "En geniş kapsamıyla, güncel veya eski herhangi bir jeolojik süreci, olayı veya özelliği ifade eden kaya, mineral, fosil topluluğu, yapı, istif, yerşekli veya arazi parçasıdır". Bunlardan arkeolojik veya tarihi değeri olanları da 'kültürel jeosit' olarak adlandırmaktayız.

Alicin Manastırı (Mini Sümela) Hakkındaki Teoriler:

Bu yapının manastır olarak adlandırılmasındaki en büyük sebep, Trabzon'daki Sümela Manastırı'nı andırması. Manastır kelimesi daha çok Hristiyanlık ve Budizm inançlarında karşımıza çıkmaktadır. En basit şekilde, rahiplerin yaşadığı ve ibadetlerini sürdürdükleri bina veya binalar olarak açıklanabilen manastırların;

• Güvenlik,
• Tarımsal üretim,
• El sanatları,
• Misafirhanelik,
• Kitap kopyalama,
• İbadethane,
• Eğitim-öğretim,

fonksiyonları da mevcuttur. İnşa edilmesinin sebebini güvenlik olarak belirten bazı tarihçiler olması ve manastırların bir amacının da bölgedeki güvenliği sağlamak olduğu fikirlerini birleştirecek olursak, buraya manastır demek yanlış olmaz. Sorun şu ki, her ne kadar dışarıdan manastıra benzese de, yapılan araştırmalarda yapının içinde dinle alakalı veya sosyal herhangi bir iz ve işaret bulunamamış. Bir yapıyı manastır olarak sınıflandırmamızdaki asıl temel unsurun din olduğu düşünülecek olursa, bu yapı hakkında kesin hüküm vermemiz için daha çok erken olabilir. Sonuç olarak, ne güvenlik amaçlı inşa edildiği, ne de manastır olduğu kesinlik bulmuş bir iddia. Peki o zaman burası hakkında kesin olan ne?

Alicin Manastırı hakkında bildiğimiz kesin bulgular Prof. Dr. Muzaffer Şenyürek’in yaptığı araştırma ve kazı bulgularından gelmekte. 1915 ve 1961 yılları arasında yaşayan Şenyürek'in buluntuları, Hititler'in Kızılcahamam’da ve Kirmir vadisi (yani Alicin deresi) tabanında yaşamış olduklarını kanıtlamakta. Bu da aslında bölgenin tarihinin M.Ö. 1700-1200 civarında bir döneme kadar gidebileceğini göstermekte. Yine de, yapının Roma ve Bizans dönemine ait olabileceği iddiaları da savunulmakta. Anlayacağınız üzere antik zamanlarda yerleşim alanı olan bu bölgede bulunan Alicin Manastırı'nın kökenini anlamak için ufak bir araştırmadan fazlası gerekmekte.

Alicin'de Yapılabilecek Aktiviteler:

Manastıra Tırmanış

Bu seçenek yalnızca profesyonel dağcılar için mümkün olmakla beraber, bu sporla ilgilenen kişiler için heyecanlı bir deneyim sunmakta. İnternette profesyonel olmamasına rağmen Alicin'in kuşbakışı manzarasını izlemek ve manastırı daha yakından görebilmek için tırmanış yapan insanların videolarını görmek mümkün olmakla beraber, bu yapılanın çok tehlikeli olduğunu ve bu konuda risk alınmasının gereksiz olduğunu belirtmek isterim. Böyle bir şeye karar verdiğinizde küçük bir hatanın bedelinin ağır sonuçlara yol açabileceğini ve doğada acil yardım almanızın zorluğunu lütfen göz ardı etmeyin.

Kamp ve Piknik

Doğada kamp veya piknik gibi aktiviteleri deneyimlemek isteyenlerin buluşma noktası olan Alicin deresi, doğanın yeşermesi ve havanın sıcaklamasından dolayı en çok yaz aylarında rağbet görmekte. Tabi ben bunları söyledim diye aklınıza nezih bir orman tesisi gelmesin. Burası bir sit alanı ve burada bulacağınız tek servis içilebilir suyu ile Soğulcuönü çeşmesi. Alicin deresinin yakınında ne karnınızı doyurabileceğiniz bir tesis ne de yiyecek alabileceğiniz bir market bulunmamakta. Bu yüzden buraya giderken tedarikli gidilmesi önem arz etmekte. Tabi daha önemlisi de yanınızda çöplerinizi koyacağınız yeterli sayıda poşetler götürmeniz. Burası tamamen doğa ile baş başa kaldığınız bir yer ve kimse tarafından temizlenmiyor. Bu güzelliği temiz tutmanın, onu kullanan bizlerin üzerine düşen bir sorumluluk olduğunu ve buraya tekrar bizlerin geleceğini lütfen unutmayalım.

Bu bölge, araştırmacılar tarafından 1900'lerden beri bilinen ve üzerine kısıtlı çalışmalar yapılmış bir kültürel miras olmakla beraber, halk tarafından çeşitli sebeplerden dolayı bilinmemekte. Adıyla anıldığı Sümela'dan bile daha eski bir tarihe dayandığı iddia edilen bu önemli yapı ve çevresi, ne yazık ki yalnızca küçük bir grup insan tarafından ilgi görmekte ve onu tanıtma ve Türkiye'nin kültürel mirasları arasına katma çabası hala sonuç bulmamakta. Medyada defalarca ve farklı yıllarda bu yapının yıkılma riski altında olduğu hakkında haberler paylaşmasına rağmen ve her ne kadar bölge hakkındaki araştırmaların devam ettiği ileri sürülse de, Alicin Manastırı ve çevresinde şu anda gözle görülür bir çalışma ve araştırma mevcut değil. Ne zaman bu bölge yalnızca insanların kamp ve piknik alanı olmaktan çıkıp bir müze haline gelir bilmek güç.

Yapının Risk Altında Olduğu Haberleri:

2019 - Hürriyet - Ankara’nın ‘Sümela’sı yok olmasın

2022 - İHA - Ankara’nın Sümela'sı yok olma tehlikesi ile karşı karşıya

Kaynaklar (MLA):

“Alicin Deresi.” Tripadvisor, https://www.tripadvisor.com.tr/Attraction_Review-g298656-d15111874-Reviews-Alicin_Deresi-Ankara.html. Accessed 21 Mar. 2024.

“Alicin Kültürel Jeositi.” T.C. Kızılcahamam Kaymakamlığı, 2 Sept. 2020, http://www.kizilcahamam.gov.tr/alicin-kulturel-jeositi.

“ALİCİN MANASTIRI.” Kızılcahamam Belediyesi, https://www.kizilcahamam.bel.tr/GezilecekYerDetayi/ALICIN-MANASTIRI/14. Accessed 21 Mar. 2024.

“ANKARA İLÇELERİ.” T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, https://www.ktb.gov.tr/yazdir?EAF5F476E6CDB1112577201CF13CCC52. Accessed 21 Mar. 2024.

“Jeolojik Miras Terimleri.” JEMİRKO, https://www.jemirko.org.tr/jeolojik-miras-terimleri/. Accessed 21 Mar. 2024.

Kamp Organizasyonu. “Ankara Kamp Alanları.” Kamp Organizasyonu, 14 Nov. 2019, https://kamporganizasyonu.com/ankara-kamp-alanlari/.

Sönmez, Selami. “MANASTIRLARIN SOSYOKÜLTÜREL YAPI VE FONKSİYONLAR.” A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], vol. 54, no. 31, 2015, pp. 693-711.

TRT Haber, and AA. “Ankara'da Sümelayı andıran gizemli yapı: Alicin Kültürel Jeositi.” TRT Haber, 22 Feb. 2022, https://www.trthaber.com/foto-galeri/ankarada-sumelayi-andiran-gizemli-yapi-alicin-kulturel-jeositi/43851/sayfa-1.html.