Asiye Nasıl Kurtulur?

Asiye Nasıl Kurtulur? 1986 yapımı olan, Atıf Yılmaz'ın yönettiği ve tiyatro yazarı Vasıf Öngören'in aynı adlı oyunundan uyarlanmış bir müzikal-dram filmidir. Film, bir gün genelev patronu Selo'nun, kadınlara Fuhuşla Mücadele Derneği Başkanının ziyaret edecek olmasını iletmesiyle başlar. Dernek başkanı, Asiye adındaki bir kadının kendini genelevden kurtarmış olup bunu mektubunda anlatmasından etkilenerek geneleve gelir; ancak genelevde Asiye adında kimse yoktur.

Ardından olaylar Selo'nun rehberliğinde bir tiyatro sahnesine dönüşür. Dernek başkanının ahlaki tutumu ve olaylardaki 'her zaman başka seçenekler vardır' mantığı çerçevesinde Selahattin ve kadınlar tiyatroyu oynamaya ve geneleve düşen Asiye'nin hikayesini sunmaya devam ederler. Genelevdeki Nazlı karakteri de bu oynanacak tiyatroda Asiye rolünü kapar.

Bu filmi izlerken sürekli aklımdan Bertolt Brecht'in Sezuan'ın İyi İnsanı eseriyle karşılaştırdım. Eserin yazarı olan Vasıf Öngören'in Bertolt Brecht'in epik tiyatro anlayışından etkilendiği gerçekten de anlaşılıyordu. Sezuan'ın İyi İnsanı'ndaki ahlaki sorular ve çöküntüler, kadının toplumdaki yeri ve toplumun baskısı gibi ayrıntılar aynı şekilde Asiye Nasıl Kurtarılır içinde de kendini gösteren ana temalardandı.

Asiye'nin mektupta anlattığı hayatı, babasının ölmesi ve annesi Zehra'nın kendi ve ona bakabilmesi için hayat kadını olmasıyla başlar. Ardından annesi bir adamla tanışır, ikisi beraber yaşamak ister lakin adam Asiye'yi istemez. Asiye daha sonrasında yatılı bir okulda kalır. Annesiyle kendini bırakmasından sonra bağı olmamasına rağmen evlilik çağındayken nişanlısının ve ailesinin, annesinin bir hayat kadın olduğunu öğrenmesiyle evlilik planı da geri teper.

Dernek başkanına göre, evlilik onun için kurtuluştur ancak Asiye, hiçbir şey yapmamasına rağmen annesinin geçmişi yüzünden suçlanmış ve beklenildiği gibi evlenememiştir. Asiye ardından hayatının bir noktasında okul müdiresinin yeğeniyle tanışmış, adama aşık olmuştur. Lakin bu mutluluğu da uzun sürmemiştir, zira onun eşini sevmiyor olsa da evli olduğunu öğrenmiş ve gurur yaparak onu terk etmiştir. Her daim ahlakı savunan dernek başkanı, söz konusu Asiye'nin kötü yola düşmemesi olunca metresliği neden kabul etmediğini sorgular. Neden o adamın yanında kalmamıştır? Ama bakıldığında, ahlaksız olan yalnızca insanın sevişmesi midir?

Tiyatro'nun bu sahnesinden sonra dernek başkanı başka bir yol önerir: Kendi parasını kazanırsa? Kadınlar ve Selo kollarını sıvar, sahneyi canlandırırlar.

Asiye kapı kapı dolaşır ve iş arar fakat güzel, alımlı olmasının yanında arkasında duracak kimsesinin olmayışı ondan faydalanmaya çalışan erkeklerin peşine düşmesine, onu taciz etmesine sebep olmuştur. Aç gezmiş, evsiz kalmış, sürünmüştür. En sonunda kaderi annesinin sürüklendiği hayattan öteye gidememiştir. Asiye dernek başkanının sunduğu çözümler gibi 'kötü yola' düşmemek adına çabalasa da bunu gerçekleştirememiştir. Hayat, onun umduğu bir yol çizmemiş, karşısına çıkanlar da kendilerini düşünerek hareket etmişlerdir.

Burada her izleyici için birkaç soru oluşacağı kesindir: Asiye bu hayatı gerçekten kendisi mi istemiştir? Kötü yola düşmek onun suçu mudur? Gerçekten farklı bir seçenek hep var mıdır? Varsa Asiye mi başaramamıştır? Asıl kötü olan toplum değil midir? Eğer öyleyse asıl kötü ve ahlaki yönden eleştirilecek kişiler, Asiye'ye erdemli bir hayat verememiş toplum değil midir? Asiye ve Asiye gibi olan kadınlar neden eleştirilir?

Gelelim filmin sonlarına... Asiye annesine hayat kadını olarak bakar, ayriyeten Mustafa isimli adama kendilerini savunmaları karşılığında da para verir. Ancak 5-6 yıl sonra Asiye'nin eski enerjisi kalmamıştır. Müşterileri de öyle... Annesi, kızını seven bir zengin adamla anlaşır ancak Mustafa'nın bundan haberi yoktur. Fakat o da evden çıkacakları anda olanları öğrenir, Zehra'yı ve zengin adamı öldürür. Asiye'nin elinde artık hiçbir şey kalmamıştır; yalnızca zengin adamdan kalan para dolu çanta dışında. O anda da dernek başkanının ahlaki yol göstericiliği ortaya çıkar:

Asiye para dolu çantayı alıp saklamalı ve yatırım yapmalıdır. Ahlak Asiye'nin kendisine ait olan parayı çalması mıdır? Dernek başkanı erdemin kendince Asiye'nin hala kötü yola düşmemesi olarak açıklar ve para çalmanın ahlaksızlık olabileceğini düşünmez.

Asiye parayı alır, dernek başkanının dediği gibi aslında yatırım yapmak için kullanır. Bir genelev satın alır ve işletir... Dernek başkanın dediği gibi Asiye, kötü yoldan kurtulmuştur ancak kendisi kurtulmuşken başka kadınların bu çarka takılmasına neden olan mekanizmanın kendisi olmuştur. Ancak Asiye cidden de kurtulmuş denilebilir mi?

"Davrananı yok edin, direneni gebertin, ezin, vurun, öldürün. Devam etsin bu hayat. Ben de kurtuldum işte, ben de öğrendim artık nereden geldiğini değirmenin suyunun, nerelere para yatırmak gerektiğini. Ve bir seferde kolay yoldan bilmem şu kadar paranın nasıl cebe girdiğini, kimlerin cebine girdiğini. Biliyorum artık bu düzende yaşamanın sırrını."

Gerçekten Türk Sinemasında toplumda kadının yerini, cinselliğini, kadın ahlakını ve tabuların neler olduğuna dair iyi bir film izlemek istiyorsanız bu film sizin için.