Avrupa ve Türkiye'nin Dijitalleşmesi
Dijitalleşmenin ekonomi, AB ve AB-Türkiye ilişkisindeki etkilerini sizler için bir başlık altında topladık!
Bilgisayarların ve yazılım temelli teknolojilerin hem insanların iş hayatlarında hem de günlük hayatlarında kapladıkları alan 1950'lerden bu yana artmaktadır. İlk olarak 1970'lerde Robert Wachal tarafından kullanılan dijitalleşme kavramının anlamı ve kullanımı da bilgisayar ve yazılım temelli teknolojilerin gelişmesi ile değişmiştir. Günümüzde dijitalleşme "toplumsal yaşamın pek çok farklı alanının geniş bir kapsamda dijital iletişim ve medya altyapısı etrafında şekillendirilmesi" olarak tanımlanabiliyor (Brennen & Kreiss, 2016).
Dijitalleşmenin Ekonomi Üzerindeki Etkisi
Dijitalleşmeyi de beraberinde getiren bilgi ve iletişim teknolojilerindeki (BİT) gelişmeler ekonomik koşul ve davranışları iki önemli alt başlıkta değiştirmiştir. İlk olarak, BİT’in gelişimiyle piyasaların en temel iki aktörü olan satıcıların ve müşterilerin hem kendi aralarındaki hem de birbirleri arasındaki veri akışı son derece hızlanmış ve kolaylaşmıştır. Günümüzde telefon bankacılığı uygulamalarının veya online alışveriş platformlarının uygulamalarının neredeyse hepsinde gerek uygulama gerekse uygulama içindeki bir ürün ya da hizmet ile ilgili anketler ve beğeni mekanizmaları bulunmaktadır. Bu mekanizmalar iki önemli işlevi yerine getirmektedir. İlk olarak, işletmelerin kendi müşteri memnuniyetlerini ve müşterilerinin davranış veya isteklerini sürekli olarak büyük veriler halinde elde edebilmelerini sağlamaktadır. Daha sonrasında, işletmelerin yine BİT ve dijitalleşme ile hayatımıza giren algoritma tabanlı yazılımlar ile bu verileri işleyerek kendi pazar stratejilerini, ürünlerini veya hizmetlerini bu verilerin ışığında iyileştirmelerini kolaylaştırmaktadır. Böylece hemen hemen her boyuttaki işletmeler ve hatta piyasaya yeni girecek işletmeler, eski yöntemler diyebileceğimiz pek çok çalışan ile gerçekleştirilen anket ve benzeri işlemlerden çok daha az maliyetli ve daha isabetli olan bu yöntemlerden faydalanabilmektedir. Öte yandan, bu mekanizmaların ikinci önemli işlevi ise müşterilerin alacakları ürün veya hizmetler konusunda daha fazla bilgiye ulaşabilmelerini sağlamaktadır. Eskiden bir tüketici aynı ürünü veya hizmeti daha önce kullanmış bir iki tanıdığın veya firmaların yapmış olduğu ve son derece taraflı olabilecek reklamların haricinde ürün veya hizmet dışında bir veriye ulaşamazken şimdi beğeni mekanizmaları sayesinde pek çok farklı insandan bu tür verilere ulaşarak daha iyi şekilde kararını verebilmektedir. Çeşitli araştırmalara göre, tüketicilerin %78’i başka tüketicilerin yorum ve görüşlerine daha çok önem verirken sadece %14’ü firmaların reklam ve tanıtımlarına güvenmektedir (De Groen et al., 2017). Bunun sonucunda, firmalar reklamlardan çok tüketiciler ile karşılıklı güvene ve memnuniyete dayalı iletişimi öne çıkaran pazarlama stratejilerine geçmişlerdir. Sonuç olarak, dijitalleşme piyasaya yeni girecek veya hali hazırda piyasada bulunan tüm firmaların veri işleme gibi maliyetlerini düşürmüş, efektif stratejiler geliştirmesine katkı sağlayarak üretkenliğini artırmış hem de müşterilerin daha çok bilgiye ulaşmasını sağlayarak pazarlama tekniklerini değiştirmiştir.
Bunun haricinde, dijitalleşmenin ekonomik düzleme bir büyük etkisi de çalışma koşullarına, şekillerine ve bunlardaki değişime bağlı olarak işverenlerin aradığı ya da çalıştırdığı çalışan profiline olmuştur. Sanayileşme ve otomasyon ile 19. Yüzyıldan bu yana çalışanlarda aranan fiziksel gereksinimler azalmıştır. 1950’lerden sonra ise bilgisayar ve yazılım temelli teknolojilerin gelişimi ile bilişsel yetiler (dil, motor becerileri vb.) hızla önem kazanmıştır. Ancak son 10-20 yılda BİT ve algoritmalardaki gelişmeler nedeniyle bu yetilerin yanı sıra hızlı veri akışını kontrol etmek ve farklı yaratıcı grupları koordine etmek gibi işler çok daha karmaşık bir hale gelmiştir. Bu da çalışanların bilişsel olmayan, daha çok iletişim ve yaratıcılık gibi becerilerine gereksinimi artırmıştır (Morandini et al., 2020). Dolayısıyla, aranan çalışan vasıflarında ve profilinde bir değişim yaratmıştır. Bunun haricinde, artık her şeyin dijital ortamda oluyor olması düzenli olarak ofiste çalışan insanların ve bu ofisler aracılığıyla işleyen firmaların azalmasına ve daha çok proje bazlı ve evden çalışma metotlarında artışa sebep olmuştur. Hatta bazı firmalar (Uber, Getir vb.) sürekli sabit bir ürün marketi veya hizmet sağlayan bir taksi durağından öte daha akışkan ve talep üzerine sistemler olarak ortaya çıkmıştır.
Dijitalleşmenin Avrupa’ya Etkisi
Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada ile dünyada dijitalleşme konusunda başı çeken bölgelerden biridir. Pek çok Avrupa Birliği ülkesinde “Dutch Smart Industry” gibi ulusal bazda bulunan inisiyatifler dijitalleşmenin Avrupa’da hızla tamamlanması ve gelişimi için katkıda bulunmaktadır. Ayrıca bunun yanı sıra AB'nin kendisinin de tüm Birliği kapsayan proje ve raporları bulunmaktadır. Detaylı bilgi için aşağıdaki makaleye bakabilirsiniz.
https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/683fe365-408b-11e9-8d04-01aa75ed71a1
Dijitalleşme fenomeni Avrupa’da hızla ilerleyerek Avrupa ekonomisinde büyümeye ve yeni iş alanlarının açılmasına yol açmıştır. Ancak, bu değişimlerin Avrupa üzerinde belli sosyo-ekonomik sorunlara yol açtığı ya da yol açabileceği görülmektedir. Bunlardan ilki, aranan çalışan profilindeki değişim sebebiyle ortaya çıkabilecek olan çalışanlar arasındaki kutuplaşmanın artması durumudur. Günümüzde artık orta veya düşük seviyeli çalışanların da sahip olabileceği bilişsel veya fiziksel salt bilgiye dayalı vasıfların tek başlarına yeterli gelmemesi sebebiyle yüksek kalifiyedeki insanların iş bulma şansı ile orta veya düşük seviyedeki insanların iş bulma şansı arasındaki uçurum artmaktadır. Buna bağlı olarak, Avrupa Birliği içerisindeki ülkelerden dijitalleşme oranı yüksek olan ülkelerde insanların fakir ve toplumsal olarak sistemin dışında kalma riski düşük dijitalleşme oranındaki ülkelere göre daha fazladır (Kwilinski et al., 2020). Daha detaylı bilgi için aşağıdaki makaleleri inceleyebilirsiniz.
https://ec.europa.eu/info/publications/facing-digital-transformation-are-digital-skills-enough_en
https://www.mdpi.com/1911-8074/13/7/142/htm
Bir diğer etki ise özellikle Uber gibi talep üzerine çalışan firmaların çalışanlarının ve daha konvansiyonel firmalarda evden veya proje bazlı çalışan insanların çalışma şartlarının düzenlenmesi ile ilgili bir sorundur. Bu çalışma şekillerinde kişinin tam olarak kaç saat ve ne yoğunlukta çalıştığı, performansının ne olduğu ve ücretlendirmesinin hangi temelden yapılıp hangi temelden vergilendireceği devletler ve AB'nin kendi içerisinde pek çok yeni tartışmaya ve çözülmesi gereken meseleye yol açmıştır.
Avrupa Birliği ve Türkiye Arasındaki Dijitalleşme Açısından Farklar
Türkiye’nin dijitalleşme macerası ve Avrupa Birliği ile arasındaki farkta 2000’lerden bu yana devlet kurumları kapsamı dışında herhangi bir alanda bir azalma veya kapanma olmamıştır. Türkiye 2000’lerin ortasında Avrupa’daki üye ve aday ülkeler arasında yapılan sıralamalarda pek çok endekse göre listelerin sonlarında, Romanya gibi Balkan ülkeleri ile aynı seviyelerdedir. Son yıllarda ise AB'nin dijital ekonomi ve toplum endeksine (DESI/I-DESI) göre Türkiye’nin sonlardaki durumu değişmemiştir. Bu endeksin içerisindeki insan kapitali, bağlantı boyutu gibi pek çok alt başlıkta Türkiye’nin istatistikleri hem Avrupa Birliği içerisindeki bölgelerin hem de dışındaki bölgelerinin ortalamalarının altında, son sıralarda yer almaktadır. Buna karşın, 2010’dan bu yana devlet kurumlarının e-devletin açılması gibi uygulamalarla dijitalleşmesi ile Türkiye devlet kurumlarının dijitalleşme endeksi Avrupa’daki devletlerin kurumlarının dijitalleşme ortalamalarına yaklaşmıştır. Daha detaylı bilgi aşağıdaki raporları inceleyebilirsiniz.
https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/digital-economy-and-society-index-desi
REFERANSLAR
Brennen, J. S., & Kreiss, D. (2016). Digitalization. The International Encyclopedia of Communication Theory and Philosophy, 1–11. https://doi.org/10.1002/9781118766804.wbiect111
De Groen, W. P., Paquier, F., Bosc, R., & Lenaerts, K. (n.d.). Impact of digitalisation and the on-demand economy on … European Economic and Social Committee. https://www.eesc.europa.eu/resources/docs/qe-02-17-763-en-n.pdf.
Kwilinski, A., Vyshnevskyi, O., & Dzwigol, H. (2020). Digitalization of the EU Economies and People at Risk of Poverty or Social Exclusion. Journal of Risk and Financial Management, 13(7), 142. https://doi.org/10.3390/jrfm13070142
Morandini, M. C., Thum-Thysen, A., Vandeplas, A., & Economic and Financial Affairs. (2020, July 8). Facing the digital transformation: are digital skills enough? European Commision. https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/economy-finance/eb054_en.pdf.
Eren Saydam