Binbir Gece Masalları
Bir kadın, hikayeleri, ve anlatımın gücü.
Hepimizin muhakkak adını duyduğu bu masallar, Orta Doğunun kalbinden çıkıp bütün dünyaya ününü salmıştır. Peki nasıl oldu da bu masallar dünya edebiyatında böylesine sağlam bir yer edinebildi?
Kitapın içeriğini aslında adından da anlamak mümkün, binbir gece boyunca sürecek olan bir masallar dizisi. Kitabın anlatıcısı olaraksa karşımıza Şehrazad çıkıyor. Şehrazad, o dönemin vezirinin akıllı ve kurnaz kızı. Peki Şehrazad bu masalları kime anlatıyor ve neden anlatıyor? Bu masalların dinleyicisi bir Sasani veya Fars kralı olan Şahriyar. Bir gün Şahriyar hem kendi karısının, hem de kardeşinin karısının ikisini de aldattığını öğrenir. Bunun üzerine Şahriyar karısının idamını emreder ve kadınlara olan bütün güveni kırılır. Onları bencil, düşüncesiz, ve nankör olarak görmeye başlar. Fakat karısının idamı onun için yeterli gelmemiştir, içinde bir intikam ateşi yanmaktadır. Bunun üzerine Şahriyar her geceyi başka bir kadınla geçirir ve ertesi sabah onları idam eder. Vezirin kızı Şehrazad bu duruma dayanamaz bir son vermek ister. Kendisi de bir gece kralın yanına gider. Gece bitmeden Şehrazad krala bir teklifte bulunur, ondan kendisini dinlemesini ister ve bir masal anlatmaya başlar. Fakat Şehrazad tam da masalın en heyecanlı yerindeyken gün doğar ve masal yarıda kesilmek zorunda kalır. Gün doğumuyla beraber gece boyunca krala eşlik eden öbür kadınlar gibi Şehrazad'ın idamı da gelmiştir. Fakat kral bu idama razı gelemez, zira merakına yenik düşmüştür. Şehrazad bir sonraki gece de kralın yanına gider ve yarım bıraktığı masalına devam eder. Her gece bir masal biter ve bir başkası yarım kalır. Komedilerden trajedilere, masallardan, destanlardan tarihsel olaylara kadar Arap dünyasını, İran'ı, Orta Doğu'yu, Hindistan'ı ve ötesini bütün renkleriyle anlattıkça anlatır. Bu masallarda gerçek tarihi kişiliklere, cinler gibi insan olmayan figürlere, büyücülere, destansı yerlere ve birçok şeye rastlamak mümkündür. Bu zengin hikaye anlatımını Şehrazad tam binbir gece boyunca sürdürmeyi başarır ve en sonunda kralın içindeki intikam ateşi de söner. Şehrazad ve bütün kadınları affeder.
Bu masallar da aslında tekil olarak ele alınmaması gereken bir koleksiyon. Ne tek bir yazarı, ne tek bir zamanı, ne de tek çeşit bir anlatısı var. Bu açıdan bakıldığında Arap dünyasının ve Orta Doğu'nun bir hafızası niteliğinde. Tabiki böylesine büyük, kapsamlı ve halk arasında yaygın bir eser günümüze gelene kadar sayısız değişime uğramış, farklı dillerden, dinlerden, toplumlardan, onların kültüründen ve edebiyatından etkilenmiştir. Yani Şehrazad, bu masalların yegane anlatıcısı değil. O, masalları gibi binbir çeşit insanın, mekanın, ve zamanın vücut bulmuş hali.
Binbir gece masallarının en eski yazılı hali karşımıza dokuzuncu yüzyılda çıkıyor. İlk defa batı dillerine çevirilmesi ve batı medeniyetiyle tanışması ise ancak 18. yüzyılı buluyor. Neredeyse iki yüzyıl boyunca farklı kişiler tarafından farklı dillere çevirilmeye çalışılıyor fakat kültür, dil, ve ahlaki değerler farkı ve çevirinin doğası gereği asla tam anlamıyla çevirilemiyor. Öyle ki bu eserin çevirileri 21. yüzyılda bile devam etmektedir.
Kaynakça:
Wikipedia
Encylopedia Britannica
Görseller
https://miro.medium.com/v2/resize:fit:512/1*aKShC0ZBmThp2NYO-eW_kQ.jpeg
https://leitersblues.com/wp-content/uploads/2010/04/Scheherezade.jpg