Değişim İle Başa Çıkabilmek

Bizi hayatta tutan uyum becerilerine adaptasyon diyoruz. Evrimsel süreçte adaptasyon becerileri düşük olan canlılar doğal seçilim ile elendi ve geriye adapte olabilme becerileri en gelişmiş canlılar kaldı. Yani adapte olabilmek evrimsel olarak hayatta kalabilmek ile doğrudan ilişkili.

Değişim ve değişime adapte olabilmek bizim doğamızın bir parçası.

"Aynı nehirde iki kez yıkanamazsınız: Çünkü nehir aynı nehir değildir ve siz aynı siz değilsiniz." der Herakleitos. [1]

"Aynı nehirde iki kez yıkanılmaz" sözü değişimin sürekliliğini vurgulayan akış öğretisidir.

Değişim öngörülemez ve endişe verici olabilir; belirsizlik bizi yorabilir. Belirsizlik bizi tetikte kalmaya zorlar ve hayatta kalma moduna alır. Sürekli tetikte oluş hali bizi olası tehditlerden korumak içindir.

Değişime direnç göstermek, değişim karşısında kaskatı bir duruş bizi duygusal olarak yıpratan bir tutumdur. Tıpkı bir darbe karşısında kaskatı bir cismin kırılırken esnek bir cismin esnemesi gibi, kırılmamak için değişime karşı esnek olmak gerekir.

"Değişim, doğanın yasasıdır. Ona uyum sağlamayı öğrenmek, bilge kişinin işidir." -Seneca [2]

Değişime karşı gösterdiğimiz dirençle ilişkili bir durum ise bir şeyleri kontrol altına alma dürtüsüdür. Değişim hallerinde hayatımızın direksiyon hakimiyetini kaybetmiş gibi hissedebiliriz, bu tıpkı frenleri tutmayan bir aracın içinde olmak gibi bir histir.

Stoacı bir pencereden bakarsak değişim kaçınılmaz bir durumdur ve çevremizi olduğu gibi kabul edip kontrolümüzde olan şeylere odaklanır ve dışsal faktörleri kabullenirsek daha dengeli ve huzurlu bir yaşam sürebiliriz. Stoacı perspektife göre kontrol iç dünyamız ve eylemlerimiz ile sınırlıdır.

"Başına gelenleri değil, onlara verdiğin tepkiyi kontrol edebilirsin." - Epiktetos [3]

Yeni bir işe veya yeni bir okula başlamak, yeni bir yere taşınmak, bir yerden veya birinden ayrılmak veya hayat koşullarımızdaki çeşitli değişim halleri... Bizi strese sokan bunun gibi bir çok majör durumu ele aldığımızda adapte olabildiğimiz sürece stres seviyemizin azaldığını ve uyum sağlama becerilerimizin geliştiğini gözlemleyebiliriz.

Fakat bu; kendinizden, değerlerinizden, hayat tarzınızdan ödün vermek olarak algılanmamalı. Alışık olunmayan bir çevrede veya durumlarda kendi kimliğini koruyabilmek zorlu fakat gerekli bir eylemdir.

Kaynaklar

1. Herakleitos, Fragmanlar, Çeviren: Ahmet Arslan, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2002.
2. Seneca. Mektuplar (Letters to Lucilius). (Çeviri: Erhat, A.). İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
3. Epiktetos. El Kitabı (Enchiridion). (Çeviri: Ahmet Arslan). İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
4. Marcus Aurelius. Kendime Düşünceler (Meditations). (Çeviri: Azra Erhat). İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.