Demokrasi Nedir? Temsili ve Doğrudan Demokrasi Farkı?

Demokrasi kelimesi, ‘demos’ halk, ‘kratos’ egemenlik kelimelerine dayalıdır. Yani halkın egemenliğidir diyebiliriz. Bu durumda, egemen olan ‘birey’, sonuç olarak ‘halk’tır.

Demokrasi tüm vatandaşların, toplumdaki her bireyin eşit haklara sahip olmasıdır. Peki demokrasi ne işe yarar? Toplumda hak ve düşünce özgürlüğü oluşmasını sağlar. Demokrasi ile yönetilen ülkeler, diğer ülkelere göre daha özgür ve daha eşitlikçidirler.

 Demokrasinin özellikleri:

*Egemenlik halktadır.

*Demokrasilerde muhalefete iktidara gelebilmek için yasal olanaklar tanınmıştır.

*Düşünce özgürlüğüne her bir birey sahiptir.

*Hükümetler önceden seçilerek başa gelen kimselerdir.

*Her bir yurttaş seçme ve seçilme hakkına sahiptir.

*Demokrasi ile her bir bireyin hak ve özgürlükleri koruma altına alınmış olunur.

*Yargı yetkisi yalnızca bağımsız mahkemeler tarafından kullanılmaktadır.

*Çoğunluğun yönetimi söz konusudur.

*Hükümeti Anayasayla sınırlandırılır.

 Doğrudan Demokrasi:

Doğrudan demokrasi, saf demokrasi veya katılımcı demokrasi olarak da adlandırılabilir. Bu demokrasi türünde halk, egemenliğini bizzat doğrudan doğruya kullanır. Hükümetin koyacağı yasa ve uygulayacağı politikalara ilişkin kararları doğrudan halkın aldığı demokrasidir. Yani doğrudan demokraside halk, herhangi bir aracı veya temsilci olmadan politikalara karar verir. Doğrudan demokrasinin yer aldığı yönetim biçiminde, yasa, politika veya yasa tasarısı sadece ülkenin tüm vatandaşları onaylarsa kabul edilir.

Bu demokrasi türü, Eski Yunanistan’da çıkmıştır. Hatta bu yüzden Atina Demokrasisi de denir. Çünkü o dönemde yönetim karar alırken tüm yurttaşlar oy verirlerdi. Yalnız, o dönemde kadınların, kölelerin ve o şehirde doğmamış olanların oy kullanamadığını da unutmamalıyız. Günümüzde ise İsviçre’de doğrudan demokrasi uygulanmaktadır.

Temsili Demokrasi:

Halkın egemenlik hakkını, kendi seçtiği temsilciler üzerinden kullanmasıdır. Diğer bir tanımla, ‘sınırları belirli bir alan içinde bulunan bireylerin, kendi iradeleriyle seçtikleri bir temsilci veya temsil grubunun aracılığıyla siyasi fikirlerini ve görüşlerini belirtmesi durumudur.’

Dolaylı, temsili demokraside halk, her bölgeden, kendisi adına parlamentoda oy verecek bir temsilci seçer. Kendi seçtiği temsilciyi, politikacıyı sorgulayabilir ve yaptıklarından sorumlu olduğu için o politikacı görevden alınmasını isteyebilir ki geçerli bir sebepte alınabilir.

Temsili demokrasinin ilk aşamaları Roma İmparatorluğu’nda görülmüştür. Fakat tıpkı dolaylı demokraside olduğu gibi, seçim hakkı herkese ait değildir. Sınıf ayrımından kaynaklı, sadece elitler oy kullanabiliyorlardı. Gerçek anlamda temsili demokrasi ve meclis seçimleri ise Fransız Devrimi sonrası olmuştur.  

 Dolaylı (temsili) Demokrasi ve Doğrudan Demokrasi farkları:

-Doğrudan demokraside kanunların uygulanması tüm halkın oyu ile olurken, temsili demokraside, halkın kendi seçtiği ve halk adına karar verme yetkisi olan temsilcilerin oyu ile olur.

-Doğrudan demokraside yasa koyucu tüm halk, temsili demokraside ise kazanan partinin temsilcileridir.

-Doğrudan demokrasi, nüfusu az ülkeler için uygunken temsili demokrasi, büyük nüfuslu ülkeler için uygundur.  

Demokrasi Endeksi(2022)

Demokrasi Endeksi'ne göre İsveç birinciyken, Doğu Afrika'da bir ülke olan Eritre, Kuzey Kore ve Afganistan son üçlüdür. Bu verilere göre Türkiye ise 179 ülke içinde 147.sıraya oturmuştur.

Bir önceki yılda ise (2021), Norveç ilk sırada, Afganistan son sırada ve Türkiye 103.sırada idi.

Kaynakça:

-DEMOKRASİNİN TEMEL İLKELERİ VE MODERN DEMOKRASİ KURAMLARI- Yrd. Doç. Dr. Nesrin DEMİR

-acikders.ankara.edu.tr - Yrd. Doç. Dr. Aslı Yağmurlu

-V-Dem’in 2022 raporu

-V-Dem'in 2021 raporu