Emile Durkheim ve Anomi

Emile Durkheim, sosyolojinin kurucularından sayılan Fransız sosyologtur. 19. yüzyılda yaptığı çalışmalarla sosyolojiyi sistemleştirmiş ve bilimselleştirmiştir. Temel bilimlerde olduğu gibi toplumun da nesnellikle incelenmesi gerektiğini savunur. Bu sebeple pozitivist sosyal bilimcilerin başında gelir. Araştırmalarını amprik incelemelere ve istatistiklere dayandırmıştır.

Durkheim’ın toplumsal bilinç kavramı, ortak bilincin önemini vurgular. Toplum ve birey ilişkisi normlar sayesinde düzenlenir. Normlar; insan hayatını düzenler, denetler ve değerleri belirler. Toplumda ortak bilinç, herkeste ortak değer ve inançların birliğidir. Eğer değerler zayıflar ve inançlar daralırsa toplum dağılma tehdidiyle karşılaşır. Eski değer ve normların tam olarak ortadan kalkmadığı ve yeni değerlerin tam olarak benimsenemediği, içselleştirelemediği dönüşüm zamanlarında anomi ortaya çıkar. Anomi kaos olarak Türkçe'ye çevrilebilir. Durkheim’a göre ahlaki bağlar, toplumu bir arada tutan şeydir. Fakat toplumun merkezinde ahlak yoksa anarşi ve yıkım kaçınılmazdır.

Durkheim’a göre iş bölümünde anomi toplumsal işlevler arasında düzen eksikliğidir. Bu noktayı intihar çalışmalarına taşıyan Durkheim, intiharda anominin içselleştirilmiş ahlaki kuralların yokluğu olduğunu belirtir. Bireylere manevi olarak rehberlik edemeyen bir toplumda yaşayan bireyler sıkça bu durumu yaşar. Anomik intihar, toplumsal buhranlar sonucunda oluşur. Toplum düzeninin ve birliğinin bozulması, norm ve değerlerin anlamsızlaşmaya başlaması sonucu görülür. İktisadi ilişkileri şekillendiren ahlaki düzenden uzaklaşmış olmanın sebep olduğu çözümsüzlük durumundan kaynaklanır. Bu gibi intiharların çokça görüldüğü sanayi devrimi döneminden bir fotoğraf:

Bu kaos dönemlerinde örneğin geleneksel toplumdan modern topluma geçiş döneminde insanlar alıştıkları yaşayış düzeninden farklı bir düzene geçtiği için bocalamışlardır. Ekonomi, sosyal, eğitim gibi alanlarda; yavaş ama bir yandan da hızlı şekilde gerçekleşen değişim, eski ve yeninin harmanlanması toplumu kaosa sürüklemiştir. Bu sebeplelerle anomi toplumlarda görülmesi istenmeyen bir durumdur. Ancak anomi engellenemez çünkü dünya çok çabuk değişen ve dönüşen bir dönemden geçmekte.