Endüstri 5.0 Nedir?

Endüstri 5.0 kendisinden önce gelen Endüstri 4.0 kavramının paralelinde ilerleyen bir endüstri devrimidir. İlk kez hakkında 1 Aralık 2015 tarihinde Michael Rada, "From Virtual To Physical" başlıklı makalesinde bahsedilmiştir.

İlk bahsedilişinden sonra aslında asıl asıl konuşulmaya başladığı zamanlar 2019 yılı ve daha sonralarıdır. Endüstri 5.0 dijital üretimden dijital topluma geçilmesinin aslında ilk basamağıdır. İnsan ve makine arasında işbirliği üzerine ortaya çıkan bu endüstriyel devrim insanı evrenin merkezine koymayı hedefler. Kendisinden önce gelen Endüstri 4.0'a kıyasla yapay zekayı insan hayatına daha fazla entegre etmeye çalışır.

Bu devrimle hayatımıza giren en büyük kavramlardan biri ise "Kişiselleştirme" terimidir. Esben Østergaard (2018) “Enterprise IoT In-sight”ta yayımlanan bir makalesinde Endüstri 5.0’ı şöyle tanımlamıştır: “Endüstri 5.0 fabrikayı, işçiler ve müşterileri için daha kişiselleştirilmiş ve insani bir deneyim yaratmak amacıyla yaratıcı insanların gelip çalışabileceği bir yer haline getirecek.” (Haaga, 2019:12-13). Bu durum üretilecek somut ürünün müşterinin kişisel ihtiyaçlarını kapsamasına dayanır. Aslında ürün kişiselleştirme adı altında kişinin kendisi için tasarlanır. Bu durum yeri geldiğinde insanın zihnini veya vücudunun bir kısmının uzuvlarını da oluşturabileceği için ortaya çıkabilecek yeni radikal etik sorunları da beraberinde getiriyor. Ancak asıl hedef makineler ve insanlar arasındaki işbirliğini her zaman ön plana koymaktır. Kişiselleştirme terimi aynı zamanda birçok meslek grubunu bu işin içine daha en başında katmaktadır.

Endüstri 5.0 için iki vizyon merkeze alındığı söylenebilir. İlk olarak "İnsan ve Makine Ortak Çalışması". Bu vizyona göre insanlar ve makineler ortak olarak çalışabilecekleri her alanda beraber, işbirliği içerisinde bir üretim veya hizmet ortaya koyacaktır. Bu işlemlerde de yaratıcılık kısmı insanda olurken robotlar geri kalan işlere bakacaktır. İkinci olarak da "Biyoekonomi". Bu vizyonundaki amaç ise dünyanın genelinde bulunan bütün biyolojik kaynakların(yenilenebilir) endüstriyel olarak dengeli kullanımı ve global olarak ekonomide bir stabilite sağlamak. 

Böyle vizyonların gelişmesinde ve Endüstri 5.0'ı diğer devrimlerden ayıran en büyük özelliklerinden biri ise kullandığı teknoloji türüdür. Özellikle biyoekonomi kısmında kullanılan nanoteknoloji buna bir örnektir. İnsanların yaratıcılığı ile birleşen robot otomasyonu ise elinde bulundurduğu en büyük teknoloji türüdür. Bu sayede Endüstri 4.0'dan farklı olarak seri üretim teknolojileri yerine insanların refahını işin içine katarak üretimi arttırmayı da hedefler. 

Endüstri 5.0, Endüstri 4.0 gibi sadece üretim odaklı olmayıp topluma hizmet etme amacı da gütmektedir. Bunu da elinde bulundurduğu teknoloji ile sosyal sorunlara çözümler üreterek yapmayı hedefler.

Bu devrim robot kelimesinin tanımını adete değiştirecektir. İnsana daha yakın olan "ideal dost" kavramıyla bir robot ve makine dünyasını ortaya koyacak ve bunu hızlı öğrenme yetisine sahip "Cobot" olarak adlandıracaktır. Bu olaydan dolayı da Endüstri 5.0 öğrenme yetisi üzerinden ilerleyen bir teknoloji geliştirecek ve bu yetiye sahip her türlü teknoloji, makine ve robotlar Endüstri 5.0'a önderlik edecektir.

Endüstri 5.0 bazı kişiler tarafından da toplum 5.0 olarak adlandırılıyor. Bunun sebebi insanların yapabilme potansiyelleri sınırlı olmasından kaynaklı insanlar için analiz ve bilgi edinme iş yüküdür. Bu yük yaş ve cinsiyetten kaynaklıdır. Bunun sonucunda insanlara yardım etme amacıyla ortaya çıkan endüstri 5.0 yani diğer adıyla toplum 5.0, robotlara, verilere, yapay zekanın altyapı oluşturmasıyla kendisini gösteriyor.

Japonya, insan merkezli bir toplum olan toplum 5.0'a ulaşan ilk ülke olmayı hedefliyor. Bu hedefini, çeşitli endüstrilerdeki öncü ve sosyal faaliyetleri birleştirerek ve yeni değer yaratmak için yeniliği teşvik ederek gerçekleştirmeyi amaçlıyor.

Toplum 5.0, dijital dönüşüme ve dördüncü devrime hem bireysel hem de toplum olarak uyum sağlamak için rehberlik sunuyor. Keidanren, Japon Ekonomik Organizasyonlar Federasyonu tarafından hazırlanan çalışmada, Toplum 5.0'ın hedeflerini şu şekilde açıklıyor: Dünya nüfusunun giderek yaşlanmasına karşı çözümler üretmek, sanal dünya ve gerçek dünyanın birlikte çalışmasını sağlamak, nesnelerin internetini toplumun çıkarlarını dikkate alarak kullanmak, çevre kirliliği ve doğal afet sorunlarına çözüm bulmak.