Enneagram: Bütünleşme ve Çözülme Yönleri
Enneagram Tiplerinin Motivasyon ve Stres Seviyelerine Göre Benimsedikleri Yönler.
Enneagramda tipler motivasyon ve stres seviyelerine göre başka tipin özelliklerini gösterirler. Tipin sahip özellikler motivasyonu artarken bütünleşme yönündeki tipe, stresi artarken çözülme yönündeki tipe doğru kayar.
Kalp Merkezi Tipleri
Tip 2 (Bütünleşme Yönü: Tip 4 / Çözülme Yönü: Tip 8)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde İkiler mutluluk ve üzüntüyü daha derin yaşar, yüzeysel duygular artık onlara basit gelir. İnsanlarla iletişimleri sakinleşir ve bunu daha çok yakın çevreleriyle sürdürmeyi tercih ederler. Sevdiklerine gösterdikleri sahiplenme yerini kendilerine ilgi göstermeye bırakır. Kendi kendilerine yetebildiklerini fark eder, yalnızken de keyif almayı öğrenirler. Başkalarının hayatlarında olup olmaması onlar için eskisi kadar önemli değildir.
Çözülme Yönü: Bu yönde öfke ve çatışma ön plandadır. Sürekli başkalarının sorunlarıyla ilgilenmekten ve yardım etmekten kendilerine yetemez hale gelmişlerdir. Bu baskı, herkese karşı kırgınlık ve öfke olarak dışa yansır. Yaralı ve savunmacı bir kedi gibi, sevimliliklerinin yerini saldırganlık alır. Eskiden kırılmamak için nazik olan bu kişi, artık sesini yükselten ve agresif tepkiler veren biri olmuştur.
Tip 3 (Bütünleşme Yönü: Tip 6 / Çözülme Yönü: 9)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde Üçler, hem kendi duygularını hem de çevrelerindekilerin hislerini önemserler. Edindikleri bilgileri açıkça paylaşır, samimi ve oldukları gibi davranırlar. Rekabetten uzaklaşıp yaptıkları işe odaklanır, kişisel imaj kaygısını bir kenara bırakırlar.
Çözülme Yönü: Bu yönde, başarma isteklerini kaybeder ve hiçbir şey yapmadan yaşamak isterler. Kendilerini değersiz ve yorgun hisseder, içlerine kapanırlar. Kişisel imajlarını umursamaz hale gelir, yalnız kalıp düşüncelerini olgunlaştırma ihtiyacı duyarlar.
Tip 4 (Bütünleşme Yönü: Tip 1 / Çözülme Yönü: 2)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde Dörtler, kendilerine güvenir, işlerinde aktif ve rahattırlar. Eleştirileri dinler, analiz eder ve gerekirse kendilerini revize ederler. Duygularını daha kontrollü yaşar, meşgul oldukları zamanlarda duygularını arka plana atmayı tercih ederler.
Çözülme Yönü: Bu yönde ilgi görme ve anlaşılma isteklerini açıkça ifade ederler, çevrenin bakış açısına daha fazla önem verirler. Duygularını belirgin yaşar, zaman zaman manipülatif tavırlara başvurabilir ve yüzeysel arkadaşlıklar kurmaya yönelebilirler.
Beyin Merkezi Tipleri
Tip 5 (Bütünleşme Yönü: Tip 8 / Çözülme Yönü: Tip 7)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde Beşler bildiklerinin farkında olup bu sayede güçlü hissederler, özgüvenleri artar. Gereksiz detaylardan kaçınarak, faydalı ve kullanılabilir bilgilere odaklanırlar. Düşüncelerini açıkça ifade eder, başkalarının tepkilerini fazla önemsemezler.
Çözülme Yönü: Bu yönde sosyallikleri artar, eğlencelere katılarak zihinlerini rahatlatırlar. Tepkileri daha hızlıdır, bu yüzden pratik zekalarını çabuk kullanırlar. Derin düşüncelere girmektense, anlık düşüncelerle vakit geçirirler ve odaklanma sorunları yaşarlar. Zihinlerini meşgul etmek için oyunlar ve uğraşlar ararlar.
Tip 6 (Bütünleşme Yönü: Tip 9 / Çözülme Yönü: 3)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde Altılar Yaşadıkları olumsuzluklar karşısında daha sakin ve rahat kalırlar. Geleceği kontrol edemeyeceklerini kabul ederek, geçmişin bugünü etkilememesi için zihinsel berraklık arayışına girerler. Tedirginliklerden uzaklaşarak, daha kabullenici ve sakin bir yaklaşım sergilerler. Düşünceleri genellikle nötr olup, hayata karşı sakin bir bakış açısı geliştirmeye çalışırlar.
Çözülme Yönü: Bu yönde yaşadıkları olumsuzluklar nedeniyle çevrelerine ve kendilerine karşı kızgınlıkları artar. Gerginlikleri yükselir, daha sert ve bencilce bir şekilde tepki vermeye başlarlar. Gelecekteki tepkilerden korkmak ve susmak yerine tepkilerini daha belirgin şekilde ortaya koyarlar. Bireysellikleri ön plana çıkar, başkalarının kendi ihtiyaçlarını karşılamaları gerektiğini düşünürler. Daha enerjik ve sosyal olurlar, zihinlerindeki karmaşayı görmezden gelerek hedeflerine doğru ilerlerler.
Tip 7 (Bütünleşme Yönü: Tip 5 / Çözülme Yönü: Tip 1)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde beden ve zihinleri daha sakinleşir, odaklanabilir hale gelirler. Sürekli yeni aktiviteler aramak yerine, ellerindeki kaynakları daha verimli kullanmaya başlarlar. Zaman yönetimine dikkat eder, maddi harcamalarını gereklilikler doğrultusunda yaparlar. Hareket ettikçe odaklarının değişmesinden dolayı yorgunluk hisseder ve sabit bir odakta kalarak dinlenmeye çalışırlar.
Çözülme Yönü: Bu yönde olumsuz duyguları, özellikle öfkeyi, görmezden geldiklerinde ortaya çıkar. Bu duyguları fark ettiklerinde hızlıca çözüm üretmeye çalışır, hayatlarını düzene sokmak için detaylı bir analiz yaparlar. Durumları değerlendirip, eksiklikleri tespit eder ve gereken adımları sıralayarak planlarını oluştururlar. Bu süreçte genellikle olumsuz durumları dış çevreye bağlarlar. Dışarıdan bakıldığında eğlenceli bir insanın yerini, sert ve net tepkiler veren biri almış gibi görünürler.
Beden Merkezi Tipleri
Tip 8 (Bütünleşme Yönü: Tip 2 / Çözülme Yönü: Tip 5)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde sert ve kırıcı tavırlar yerine merhamet ve yardımseverlik ön plana çıkar. İnsanları kırmaktan hoşlanmayan, onları anlamaya çalışan ve sorunlarında yardımcı olmayı isteyen bir tutum sergilerler. Çevrelerini güç ve korkuyla yönetmek yerine, sevgi ve iyi niyetle yönlendirmeye çalışırlar. Daha sabırlı ve sorunlara karşı kabullenici olup, güçlü bir yönetici olmaktan ziyade daha sevilen ve saygı duyulan biri olmayı tercih ederler.
Çözülme Yönü: Bu yönde büyük bir öz güvenle ilerleyen Sekizler, beklemedikleri kişilerden aldıkları yıkıcı darbeler sonucu içe dönmeye başlarlar. Bu süreç, bir aslanın yaralandığında kendini iyileştirirken gözlerden uzak bir yerde dinlenmesine benzer. Kendi hatalarını analiz eder ve yeniden ayağa kalktıklarında, benzer bir hata yapmamak için gerekli önlemleri düşünürler. Kendi başlarına kalmayı tercih eder, dış etkilerden uzak durarak, zihinlerindeki analiz ve bedensel yorgunluğun geçmesini beklerler.
Tip 9 (Bütünleşme Yönü: Tip 3 / Çözülme Yönü: Tip 6)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde Dokuzlar, yüksek öz güvenleriyle harekete geçmekte zorlanmazlar ve belirli bir amaç doğrultusunda atılması gereken adımları fark ederler. İstikrarlı bir şekilde hareket eder, başarılarını gördükçe öz güvenleri artar. Bu durum, bütünleşme yönüne ilerlemelerini teşvik eder ve imajlarına daha fazla önem vererek, bir imaj oluşturma çabası içerisine girerler.
Çözülme Yönü: Bu yönde Dokuzlar kendi içlerine dönerek, düşüncelerindeki sakinliği kaybederler ve karar verme konusunda zorlanmaya başlarlar. Kimseyle etkileşimde bulunmadan, kendi dünyalarında kalmak ve oradan çıkmamak isterler. Kaçtıkları olumsuz duygular ve düşünceler artık karşılarındadır. Zihinleri yaşadıkları olayları açığa çıkarmaya başlar. Bu süreçte, hayata karşı daha temkinli ve tedirgin bir bakış açısı geliştirirler. Gelecek konusundaki endişeleri artar ve bu dönemi atlatana kadar duygularını ve düşüncelerini koruyarak, beklemeyi tercih ederler.
Tip 1 (Bütünleşme Yönü: Tip 7 / Çözülme Yönü: Tip 4)
Bütünleşme Yönü: Bu yönde kendileri için yapılacaklar listeleri oluştururlar ve bu listeye rahatlama odaklı maddeler eklerler. Duygu, arzu ve hareketlerini baskılamak yerine, kontrollü bir şekilde serbest bırakırlar. Bu yaklaşım, içlerinde biriken gerginliği rahatlık ve mutlulukla dengeler. Her zaman gittikleri yolun dışında bir yol denemek isterler ve bu farklılıkların kendilerini kötü bir sonuca götürmeyeceğini fark ederler. Eğer sorun çıkarsa, bunu halledebileceklerini düşünürler.
Çözülme Yönü: Bu yönde Birler, çevrelerindeki insanların doğruya değer vermediğini düşündüklerinde, insanlara karşı ümitsizlik hissine kapılırlar. İdeallerinin ve kendilerinin anlaşılmadığını düşündükçe, iç dünyalarına çekilir ve zihnindeki düşüncelerle baş başa kalmak isterler. Dışa yansıttıkları öfkeyi kendilerine yönlendirir ve kimsenin dürüstlük veya doğruluk hak etmediğini düşünerek depresif bir ruh haline girerler. Yapmak istedikleri hedeflerini gözden geçirmek ve düzenlemek isterler. Bu süreç, insanlarla dürüst olamamakla kendi kabuklarında doğru bir şekilde yaşamak arasında bir ikilem yaratır. Doğru ve yanlış ile yapılması gerekenler konusunda zihinsel karmaşa yaşarlar, bu da motivasyon kaybına yol açabilir. Eğer bu düşünce sürecine girerlerse, ahlaki değerlerin ve bireysel doğruluğun önemsiz olduğunu düşünmeye başlayabilirler.
Kaynaklar:
Mehmet Özdemir, Pratik Enneagram, Tuti Kitap, İstanbul, 2020.