Ermenistan'ın Muhtemel AB Üyeliği

Kafkasya ülkelerinden birisi olan Ermenistan, bağımsızlığını ilan ettiği 1991'den itibaren Rusya'nın etkisinden tamamen çıkamayan ülkelerden birisi olarak karşımıza çıkmakta. Fakat Ukrayna, Suriye ve Güney Kafkasya'da yaşanan gelişmeler halihazırda Erivan yönetimi tarafından politika değişikliğine gidilmesine neden oldu.

1992'de Rusya öncülüğünde Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (CSTO), Belarus, Ermenistan, Kazakistan, Kırgızistan Rusya ve Tacikistan kuruldu. Azerbaycan'ın 2020 yılında Karabağ'ı kurtarma amacıyla başlattığı operasyonun sonunda imzalanan ateşkes anlaşması ile Ermenistan bu örgütten kopmanın sinyallerini verdi. Nedeni olarak ise KGAÖ'nün Azerbaycan'ın düzenlediği operasyon neticesinde Ermenistan'a destek vermeyişi öne sürüldü.

İkincil öne çıkan husus ise Rusya'nın Ukrayna'ya 24 Şubat 2022 tarihinde işgal etmesi oldu. Rusya'nın Ukrayna'ya yaptığı bu müdahale başta Avrupa olmak üzere diğer ülkeler tarafından sertçe eleştirilmiş ve kınanmıştır. Ermeni yönetimi ise bu olay ile birlikte Batılı ülkelere daha da yanaşmaya başlamıştır. Bu dönemde özellikle eskiden Demir Perde ülkeleri olan ülkelerin AB önünde sıraya girmesi de önemlidir. Bu ülkeler arasında Gürcistan, Moldova ve Ukrayna gibi ekonomi ve insani gelişmişlik düzeyleri düşük olan ülkeler de yer almakta.

Ermenistan da bu iki nedenden dolayı AB üyesi olmak istediğini açıkladı. Buna paralel olarak 22 Şubat 2024 tarihinde Ermenistan KGAÖ üyeliğini askıya aldığını açıkladı. 8 Mayıs 2024 tarihinde ise Ermenistan, KGAÖ'ye mali katkı yapmayı durdurduğunu duyurdu. Rusya Ermenistan'a tepki gösterip, Ermenistan'ın hâlâ üyelik aidatı ödemek zorunda olduğunu söyledi. 12 Haziran 2024 tarihinde Ermenistan resmen KGAÖ askerî ittifaktan çekileceğini duyurmuş fakat çekilme tarihi ile ilgili bir bilgi vermemiştir.

Ermenistan'ın Rusya'dan uzaklaşıp Batıya yaklaşması neticesinde AB ilk olarak Ermenistan'ın AB'ne üyeliği konusunda adım atmamayı tercih etti. Bu hamlesizliğe karşıt olarak Ermenistan hükümeti 2025 yılının ilk ayında Ermenistan'ın AB'ne üyeliği sürecinin resmi olarak başlaması için yasa tasarısını kabul ederek ilgili kararı parlamentoya gönderdi. Parlamento da Şubat ayı içerisinde ilgili kararı onayladı.

Başbakan Nikol Paşinyan yaptığı açıklamada yasa tasarısının doğrudan Avrupa Birliği üyeliği anlamına gelmediğini vurguladı. Paşinyan, ülkenin birliğe katılım kararının ancak bir halk referandumu yoluyla alınabileceğini ifade etti. Ancak Erivan, bu tür bir oylamadan önce AB yetkilileriyle katılım için bir yol haritası görüşmeyi planlıyor.

Ermenistan Başbakanı Paşinyan onaylanan kararla ilgili karar için, "Bu yasanın çıkmasından sonra Avrupa Birliği ile onların öngördüğü ve bizim öngördüğümüz yol haritasını görüşmeliyiz ve birlikte bir yol haritası geliştirmeliyiz. Benim anlayışıma göre Ermenistan Cumhuriyeti’nin, en azından şu an için, yol haritasının oluşturulmasına ilişkin müzakereler başlayana kadar yapabileceği başka bir eylem bulunmuyor. Peki, bunu neden söylüyorum? Kamuoyunun beklentilerini doğru bir şekilde formüle etmek için." demişti.

Avrupa Birliği’nin Genişlemeden Sorumlu Komiseri Marta Cos ise Belçika'nın başkenti Brüksel’de yer alan Avrupa Parlamentosu Dışişleri Komisyonu’nda yaptığı konuşmada, Ermenistan’ın olası üyelik başvurusunun AB tarafından ayrıntılı olarak inceleneceğini duyurmuştu. Cos, "Ayrıca AB üyeliğine başvurma yönünde olumlu hareketler olduğunu da duyuyoruz. Bu bir tercih ve tüm başvuruları çok, çok dikkatli bir şekilde incelememiz gerekiyor ve Ermenistan için de aynısını yapacağız. Yılın ilk yarısında Ermenistan’ı ziyaret edip, önceden ne yapmamız gerektiğini veya hangi bilgileri paylaşmamız gerektiğini yerinde görmek konusunda kararlıyım ve bu da planlarım arasında yer alıyor." dedi.

Sonuç

Ermenistan'ın AB üyeliği meselesi Güney Kafkasya olmak üzere özellikle AB'ne girmek için şansını deneyen ülkeler için de önemli. Özellikle Güney Kafkasya, Ukrayna ve Suriye'de Rusya aleyhine gelişmeler yaşanması Ermenistan'da politik değişimlerin yaşanmasına zemin hazırladı. İlk olarak Ermenistan'ın KGAÖ'den çekilme kararı ardından da AB'ne üyelik süreci ülkenin Rusya'dan git gide uzaklaşmasına neden oldu. 2020-2024 arasında özellikle Fransa, Hindistan ve Yunanistan gibi ülkelerle askeri ve ekonomik alanlarda yeni iş birliktelikleri geliştirildi. Ermenistan'ın kuzey komşusu olan Gürcistan'da iktidar aleyhinde devam eden protesto gösterileri ile birlikte ülkenin üyelik süreci durdurulması Ermenistan için olumsuz örnek olmuştur. Ermenistan'ın attığı adımlar karşısında AB'nin yavaş hareket etmesi ve AB'nin de kısa vadede genişlemek istemediği de bilinen bir gerçek. Bununla birlikte AB, Doğu Avrupa ya da Güney Kafkasya'dan ziyade şu an için asıl odaklandığı coğrafya "Batı Balkanlar" bölgesi olmuştur. Ermenistan'ın bu netice itibariyle en azından kısa vade içerisinde AB'nin bir parçası olması çok düşük bir ihtimal olarak karşımıza çıkmaktadır.