Exxen ve Reality Show Denemesi: "Buraların Yabancısıyız"

Dijital içerik platformları hayatımıza çeşitli olanaklar ve yenilikler sundu. Tüm dünyayla birlikte Türkiye’de de içerik izleme ve tüketme pratikleri değişim gösteriyor. Özellikle pandemiyle birlikte televizyona alternatif olarak sunulan bu tarz streaming platformlarının popülerliği ve kullanıcı sayıları oldukça arttı.

Yazımın konusu programa sahiplik yapan Exxen platformunu da kısaca incelemekte fayda var. Exxen, Acun Medya bünyesinde bulunan, Acun Ilıcalı tarafından kurulan ve 1 Ocak 2021 itibarıyla yayın hayatına başlayan ücretli bir dijital içerik platformu. Platformun ücretsiz seçeneği bulunmamakta, reklamlı ve reklamsız olmak üzere ücretli iki paketi bulunuyor. Platform içerisinde dizi, film, reality show, yarışma, belgesel ve çizgi film gibi farklı yapımları içerisinde barındırıyor. 

Reklamlı olarak yayınlanan içeriklere erişim için ücret aylık 99,90 TLdir. İçeriğin uzunluğuna göre 15 ya da 30 dakikada bir dört tane reklam, içerik oynarken çıkıyor. Reklamların uzunluğu değişiyor. Ayrıca reklamları ileri ya da geri sarmak mümkün değil, bazı içeriklerde reklam oynadıktan sonra oynatıcının başa ya da sona attığı görülüyor, yazılım kaynaklı bir sorun. Reklamsız içerik için aylık ücret 139,90 TL olarak belirlenmiş. Diğer dijital içerik programları gibi içerikler kesintisiz ve reklamsız olarak bu paketle ulaşılır oluyor.

Bütün olumsuz eleştirilere rağmen Türkiye’de Exxen’e ilgi büyük. Genel içerik biçimi itibarıyla bu platform televizyon dizilerini andıran, komedi ağırlıklı türler ile ön plana çıkıyor.

Bu yazımda Exxen platformunda yayınlanan reality-show tarzında bir program olan “Buraların Yabancısıyız”ı inceleyeceğim. Exxen’de bu program, “Fenomenler” başlığı altında listeleniyor. Exxen’in bu kategori altında 13 programı bulunuyor ve programların casti sosyal medya fenomenlerinden oluşuyor.

Dijital streaming platformu olan Exxen’in böyle bir kategori oluşturmuş olması aslında Türkiye’de içerik taleplerinin nasıl şekillendiğine güzel bir örnek. Hızlı tüketim kültürü ile televizyonda iki buçuk saatlik dizileri izlemek yerine sosyal medyaya, Youtube’a yönelen izleyiciyi tekrar televizyon ekranlarına döndürmek isteyen bir girişim bu.

Aynı zamanda günümüzde sektör devlerinden biri olan Acun Medya’nın Türkiye’nin ilk dijital içerik platformu olarak izleyiciye sunduğu bu büyük yatırım artık “stream” kültürüne bizim de giderek adapte olduğumuzu göstermekte.

Youtube’dan Exxen’e

Youtube’da 3Y1T videolarıyla tanınan dört arkadaş 3 Ocak 2021 tarihli videolarında Exxen platformunda bir projeye başladıklarını belirttikten sonra Youtube üzerinden içerik yüklemeyi bırakıyorlar. Exxen’e geçmeden önce Youtube üzerinden içeriklerini hayranlarıyla paylaşıyorlar ve hayranlarıyla diğer sosyal medya platformları üzerinden iletişim kuruyorlardı.

3Y1T serisi, ekipten Chaby Han’ın kişisel Youtube kanalı üzerinden yayınlanıyor. Sosyal medyada (Twitter ve Instagram üzerinden) izleyenlerinin isteği üzerine “4 Farklı Dilden Marka İsimlerini Okuduk”, “4 Farklı Dilden Yemek İsimlerini Okuduk”, “3 Yabancı Neden Türkiye’yi seçti?”, “4 Farklı Millet Hakkında Ön Yargılar” gibi videolar çekiyorlar. Chaby kanalında 3Y1T’yi 2 sezona bölmüş ve oynatma listelerini bölümlerle birlikte 1. Sezon ve 2. Sezon olarak oluşturmuş. Ayrıca Chaby’nin kanalında “En iyi 3Y1T bölümleri” adında bir oynatma listesi de var.

Ekip Youtube üzerinde içerik üretirken de reklam gelirleri ile para kazanıyor. Bir süre sonra ün kazandıkları, abone ve izlenme sayıları arttığı için 2. Sezona doğru yeni bölümlerde sponsorluk aldıkları ve videolarının bir kısmında bu sponsorların reklamını yaptıkları görülüyor. Youtube reklamları ve sponsorların yanı sıra videolarında ürün yerleştirme de görülüyor.

Youtube içeriklerinde prodüksiyon olarak daha kısıtlı imkanlara sahip olan ekip bir koltukta hep beraber oturarak kamera karşısına geçiyor.

Youtube görece özgür bir platform olduğu için sansürsüz ve özgürce içerik oluşturuyorlar. Kültürel ve sosyal değerlere özen göstererek ırkçılık, zenofobi ve göçmenlik üzerine konuştukları da görülüyor.

Youtube’da videoların kurgusunu ve editini Chaby Han üstlenmekte. Yani tek bir kişi üzerinden prodüksiyon ilerliyor. Chaby’nin zaman zaman bu videolar için kız arkadaşıyla beraber çalıştığı ve ortak bir arkadaşlarının da içerik üretme sırasında yardımcı olduğu oluyor.

Exxen Sonrası: Buraların Yabancısıyız İnceleme

Exxen de Youtube gibi dijital bir platform olmasına rağmen Exxen’in biraz daha kısıtlayıcı olduğu söylenebilir. Bölümleri izlerken bazı argoların sansürlenmediğini gördüm, küfürler ise kısa bir bip sesiyle sansürlenmekteydi. Tabi bölümleri düzenlerken kestikleri, attıkları ya da revize kısımlar olabilir. Yukarıda söylediğim gibi Youtube’da yayına hazırlama sürecini sadece Chaby üstlenirken burada artık profesyonel bir ekip tarafından kurgu, edit ve yayına hazırlama süreci gerçekleşiyor.

Programın her bölümünde, intro sayılabilecek bir kesit bulunuyor. Ekip kendini kısaca tanıtıyor, senelerdir burada yaşamalarına rağmen aslında hâlâ “buraların yabancısı” olduklarını belirtiyor.

Dört arkadaş Exxen’in verdiği bir karavanla şehir şehir geziyor. Karavanın çeşitli bölgelerinde kameralar bulunuyor, ekip üyelerinin her birine de vlog kameraları veriliyor. Çekim ve ses ekibi başka bir araçla onları takip ediyor. Programın çeşitli yerlerinde vlog kameralarından çekilmiş görüntüler kullanılıyor fakat bütünlüğü profesyonellerin kayıt aldığı görüntülerden oluşturuyor.

Fark ettiğim en önemli şeylerden biri, çıkış noktaları bu olmasına rağmen, Youtube platformunda olduğu kadar yabancı oluşlarının üzerinde durmamaları oldu. Yani onları gezen turistlerden çok arkadaşlarıyla beraber tatile çıkmış bir ekip gibi görmek daha mantıklı. Zaten çoğu senelerdir Türkiye’de olduğu için gittikleri hiçbir yerde yabancılık çekmiyorlar. 

Gözüme çarpan en önemli ikinci şey ise programda kullanılan zorlama kurgu. Bu dörtlüyü Youtube üzerinden izlerken ortamlarına genel bir “doğaçlama” duygusu hakimdi. Exxen yukarıda bahsettiğim gibi kısıtlayıcı olmakla birlikte bir kurguya göre ilerliyor ve bazı sahnelerin yazılmış olduğu fazlasıyla belli oluyor. “Tesadüfi” gösterilmeye çalışılmış bir misafirperverlik olgusu var.

Şöyle açıklayayım: programın Kapadokya bölümünde Louis karavanı “açık bir alana” çekeceğini söylüyor, karınları acıktığı için arabayı çektikleri yerde yemek yemeye karar veriyorlar. O sırada karavanın kapısı çalınıyor, köyde yaşayan bir kadın karavanı neden evlerinin önüne çektiklerini soruyor. Gerçekten de kamera açısı değişip bize arabanın konumunu gösterdiğinde, toprak bir yolda demir kapılı bir evin hemen önünde durduklarını görüyoruz. Yani “açık bir alan” falan yok, kadın onları evlerine yemek yemeye davet ediyor.

Türkiye misafirperverliğini yansıtmayı amaçlayan bu olayın aslında kurgu olduğunu daha kadının karavanın kapısını çaldığında mikrofon setini çoktan giydiğini gördüğümde anladım. Lakin çok da şaşırmamak gerek çünkü Acun Medya reytinglerini kurgulanan realite showlara borçlu. Acun Medya’nın ürettiği bir programda kurgu olmaması daha şaşırtıcı olabilirdi.

Ek olarak, ekibin ziyaret ettiği müze ve restoranlar kapatılmış durumda. 2021 senesinde çekilmiş olmasına rağmen o dönemde kapanma ve karantina şartlarının eskiye göre daha serbest olduğunu biliyoruz. Bu durum, Youtube üzerinden gördüğümüz samimiyetin azalmasına sebep oluyor. Dört arkadaşın aslında reyting için kendi vizyonlarının dışında kullanıldığını görüyoruz. Çünkü dördünün üstünde genel olarak durmak istedikleri şey aslında ne kadar içimizden oldukları.

Daha önce de vurguladığım gibi, doğaçlama söz konusu değil. Bir programları var, telsizden “şuraya gidip şununla tanışacaksınız, şurayı gezeceksiniz” diye talimat geliyor. Gidilecek yerlerin önceden ayarlanmış olması Türkiye’de alışık olduğumuz gezi programlarının doğasına da ters düşüyor.

Programda olumlu olarak yorumladığım şeyler var. Birincisi; gittikleri yerlerde genelde gastronomi turizmine odaklandıkları için kültürlerin karşılaşmasını görebiliyoruz. Mesela her gittikleri mekânda ekipten bir kişi de kendi kültüründen bir yemeği pişirerek oranın aşçılarına tattırıyor.

Özellikle Gaziantep bölümünde bu tarz karşılaşmaları daha çok görüyoruz. Esnaf ile daha çok iletişime geçiyorlar. JJ, esnaflardan birine kendi ülkesinde esnafların çalışırken şarkı söylediğini belirtiyor ve yöresinden bir şarkı öğretiyor. Rize bölümünde misafir oldukları evde, ev sahipleri kemençe çalarken Louis de gitarla onlara eşlik ediyor ve İngilizce bir şarkı öğretiyor onlara. Kapadokya bölümünde, peri bacalarını gezerken Chaby Korece bilen bir turist rehberi ile karşılaşıyor ve sohbet ediyorlar.

İkincisi; etkileşime geçtikleri yerlilere bizim ekip hakkında sorular soruyorlar ve onları nasıl buldukları anlatmaları isteniyor. Yerliler genelde “Bizden çok da farklı değiller.” yanıtını veriyor. Yerliler özellikle ekibin samimiyetine ve yeni deneyimlere açıklıklılarına vurgu yapıyor. 

Piyasa Kaygısı ve Kurgulanmış İçerik Reyting Kaybına Sebep Oluyor

Programın maalesef istediği başarıya ulaşamadığını söylemek mümkün. Youtube üzerinde içerik üretirken haftalık trend videolara giren ve ciddi izlenme rekorları kıran bu dörtlü aynı başarıyı Exxen’de yakalayamıyor.

İzlenme oranları yüksek olmadığı için ikinci sezonunu gelip gelmeyeceği bile meçhul. 6 bölüm yayınladıktan sonra ilk sezonun bittiği duyuruluyor ve programın instagram hesabında 2021 yılının başından beri bir paylaşım yapılmamış. Programda yer alan dörtlü de programın geleceğiyle ilgili herhangi bir açıklama yapmamış.

Bu tarz platformlar arası geçişlerde sonuçların benzer olduğu söylenebilir. Çünkü her stream platformunun kendi izleme ve etkileşime geçme pratikleri var. Özellikle Youtube üzerinden izleyicilerin hem kanal sahibiyle hem de videoda yer alan kişilerle iletişime ve etkileşime geçmesi daha kolay. İzleyiciler bir sonraki videonun içeriğini bile belirleyebilecek bir konumdayken programın gidişatına asla karışamadıkları ve beklenenden çok daha reklama maruz kaldıkları bir izleme pratiğine geçiş yapıyorlar.

Önceki “ev yapımı” programlarında yakaladıkları içtenlik, doğaçlama ve basit eğlence sunma özellikleri Exxen’de çok görülmüyor. Kurgu etrafında dönen ve oldukça planlı ilerleyen bu program Youtube’daki samimiliği yakalayamıyor.

İnternet üzerinde biraz araştırma yapıldığında 3Y1T izleyicilerinin Buraların Yabancısıyız programını çok da beğenmedikleri, beklentilerini yüksek tuttuklarını ama bu beklentinin karşılanmadığını ve ekibin “Youtube’a tekrar dönmesi” gerektiğini belirttiklerini görebiliyoruz.

Ekibin Acun Medya gibi gibi kurumsallaşmış bir oluşun altına girdikleri anda kendi orijinalliklerini ve özgünlüklerini kaybettiklerini, içerik üreticisinden çok bir “oyuncu” konumuna itildiklerini gözlemliyoruz.

Ek olarak ülkemizde Exxen platformuna karşı çok büyük bir ön yargı var. Reklamlı ve reklamsız paketlerinin arasında sadece 10 TL olması, içeriklerin yeterince tatmin edici olmaması ve televizyon ve telefondaki aplikasyonların hâlâ yazılım sorunları gösterdiği gerekçesiyle insanlar Exxen’i yükleyip, üye olmak istemiyor.

Youtube’a interneti olabilen herkes reklam karşılığında ulaşabilirken Exxen’de bir şey izlemek/tüketmek isteyen seyirciler illa ücret ödemek zorunda. Çoğu izleyici beğendikleri tek bir program için üyelik parası vermeyi tercih etmediklerini ve içerikleri illegal olarak bulabilirlerse oradan izleyeceklerini söylüyorlar. Fakat bu da bir çözüm yolu söz konusu değil çünkü Acun Medya bu konuda çok katı davranıyor, illegal sitelerde içeriklerini gördükleri anda telif atıyorlar.

Özetle: 3Y1T’nin orijini olan Youtube’da kalması ve video içeriklerini eskisi gibi üretmeleri gerekirdi. İzleyicinin yorumu da benimle aynı yönde. Kendi pratiklerinden ve özgünlüklerinden uzaklaştıklarında izleyicilerin gereken ilgiyi göstermediğini fark etmiş olmalılar.

Yukarıda da bahsettiğim gibi, tamamen ücretsiz platformlardan daha piyasa ve kâr odaklı platformlara geçişlerde içeriklerin orijinalliklerini ve izleyici kadrosunu kaybettiklerine şahit oluyoruz. Youtube’da “yönetici” sizken bu tarz ücretli dijital stream programlarına geçişte bir “patronun” isteklerine cevap veriyor oluyorsunuz.

Dörtlünün geleceği ne olur belli değil, fakat Youtube üzerinden özgün içerikleriyle video yüklemeye devam etmeleri gerektiği kanısındayım.