Faydacılık Hakkında

Faydacılık, mutluluğu veya hazzı teşvik eden eylemleri savunan ve mutsuzluğa veya zarara neden olan eylemlere karşı çıkan bir ahlak teorisidir. Faydacı bir felsefe, sosyal, ekonomik veya politik kararlar almaya yönlendirildiğinde toplumun bir bütün olarak iyileştirilmesini hedefleyecektir. Faydacılık, bir eylemin, bir toplumdaki veya gruptaki en fazla sayıda insanın mutluluğuyla sonuçlanması durumunda doğru olduğunu söyler.

Faydacılık, iki İngiliz filozof olan Jeremy Bentham ve John Stuart Mill ile ilişkilendirilen bir etik felsefe geleneğidir. Faydacılık, bir eylemin mutluluğu teşvik etme eğiliminde olması durumunda doğru olduğunu, üzüntü üretme eğiliminde olması veya mutluluğun tersini (sadece aktörün değil, bundan etkilenen herkesin mutluluğunu) üretme eğiliminde olması durumunda yanlış olduğunu savunur. İşyerinde, ofisin iş arkadaşlarınızın içinde bulunabileceği olumlu bir ortam olmasını sağlamak için harekete geçtiğinizde ve bunu kendiniz için yaptığınızda faydacılık sergilersiniz.

Faydacılığın İlkeleri:

1.Zevk veya mutluluk, içsel değeri olan tek şeydir. Bir şeyin içsel bir değeri olduğunu söylemek, onun basitçe kendi içinde iyi olduğu anlamına gelir. İçsel değer, araçsal değerle çelişir. Bir şey, bir amaca yönelik bir araç olduğunda araçsal değerdedir.

2.Eylemler mutluluğu teşvik ediyorsa doğru, mutsuzluğu teşvik ediyorsa yanlıştır. Bu ilke oldukça tartışmalıdır çünkü bir eylemin ahlaki niteliğinin, sonuçlarının büyüklüğüne göre belirlenmesini içerir. Bir eylem en fazla sayıda insan için maksimum fayda sağladığı sürece faydacılık, sonuçların ahlak dışı amaçlarla elde edilip edilmediğini umursamaz. Ancak çoğu insan, bir eylemin ahlaki niteliğinin, eylemin ardındaki saik veya niyete bağlı olduğu konusunda hemfikir olacağı için bu ilke çürütülebilir.

3.Herkesin mutluluğu eşit derecede önemlidir. Bu aksiyom oldukça açık görünse de bu eşitlik ilkesi Bentham'ın zamanında radikal ve ilericiydi. O zamana kadar bazı hayatların ve bazı insanların mutluluğunun diğerlerinden daha önemli ve değerli olduğu yaygın olarak kabul ediliyordu. Betham'ın eşitlik ilkesi, hükümeti yalnızca seçkinlerin değil, herkesin eşit şekilde yararlanacağı politikaların oluşturulmasından sorumlu kılmaktadır.

Mill, insanların kendi iyiliği için, zevk ve mutluluktan başka bazı şeylere de değer verdiğini söyler. Sağlık, güzellik ve bilgiye bu şekilde değer veriyoruz. Ancak bir şekilde zevk veya mutlulukla ilişkilendirilmedikçe hiçbir şeye değer vermediğimizi savunmaktadır. Bu nedenle güzelliğe değer veriyoruz çünkü seyretmek zevkli geliyor. Sevgi ve dostluğa değer veriyoruz çünkü onları zevk ve mutluluk kaynağı olarak görüyoruz.

Faydacılığın Sınırları:

Faydacılığın bir sınırlaması, siyah-beyaz bir ahlak yapısı yaratma eğiliminde olmasıdır. Faydacı etikte grinin tonları yoktur; bir şeyler ya yanlıştır ya da doğrudur.

Faydacılık aynı zamanda eylemlerimizin sonuçlarının iyi mi yoksa kötü mü olacağını kesin olarak tahmin edemez; eylemlerimizin sonuçları gelecekte gerçekleşir.

Faydacılık aynı zamanda adalet ve bireysel haklar gibi değerleri açıklamakta da zorluk çekiyor. Örneğin, bir hastanede yaşamları organ nakline bağlı olan dört kişinin bulunduğunu varsayalım: kalp, akciğerler, böbrekler ve karaciğer. Sağlıklı bir kişi hastaneye giderse, bir canı pahasına dört hayat kurtarmak için organları toplanabilir. Bu muhtemelen en fazla sayıda insan için en büyük faydayı sağlayacaktır. Ancak çok az kişi bunu etik ve kabul edilebilir bir eylem planı olarak değerlendirebilir.

https://www.moralmachine.net/ adresindeki olası senaryolara karşı verebileceğiniz cevapları faydacı bakış açısıyla yahut karşıt bakış açısıyla değerlendirmenizi öneririm.