Fazla Mesai ve Tatil Günlerinde Çalışma

Fazla çalışma ile ilgili hususlar temel olarak İş Kanunu’nun 41.maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde yorumlanacak olursa;

·       Ülkenin genel yararları, işin niteliği ya da üretimin arttırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılacağı öngörülmüştür.

·       Fazla çalışma, kanunda öngörülen çerçevede haftalık 45 saati aşan çalışmalar olarak nitelendirilmiştir.

·       Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal ücretin saatlik kısmının yüzde elli oranında arttırılması şeklinde hesaplanır.

·       Fazla saatlerde çalışmak için işçinin onayı aranır.

·       Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saati aşamaz.

·       Yıllık 270 saati aşan fazla çalışma süreleri için işçinin onayı gerekir ve bu onay her yıl yazılı olarak yenilenmelidir.

Bir işçi yıllık 270 saatten fazla çalıştırılamayacağı yönünde kanun hükümleri emredici şekilde düzenlenmiştir. Kanunun emredici hükümlerinin aksine işçinin yazılı rızası alınarak 270 saatten fazla çalışması halinde, bu durumun tek başına haklı fesih nedeni doğurmayacağı Yargıtay Kararlarında benimsenmiş bir görüştür.

 “(…) Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında, fazla çalışma süresinin yıllık 270 saatten fazla olmayacağı kuralının emredici şekilde düzenlendiği, bu çalışmanın karşılığının ödenip ödenmemesinden bağımsız olarak işçinin korunmasının gerektiği, direnme kararının yerinde olduğu ve miktar incelemesi yapılmak üzere dosyanın Özel Daireye gönderilmesi gerektiği görüşü ileri sürülmüş ise de bu görüş Kurul çoğunluğu tarafından benimsenmemiştir. (…)”

Bir başka Yargıtay görüşünde ise;

“(…) Her yıl için fazla çalışma yapmaya muvafakat ettiğine ilişkin verdiği bir belge bulunmamaktadır. Ücrete, fazla çalışma karşılıklarının dahil olması ise, peşinen muvafakat niteliğinde olmayıp mahkemece 270 saati aşan çalışmaların varlığının araştırılıp var olduğunun tespiti halinde, davacının fesih hakkının doğduğunu kabul etmek gerekirken, davacının fazla çalışmaya kaldığı ve ücretini de aldığı gerekçesiyle kıdem tazminatı talebinin reddi hatalıdır. (…)”

Yazılı rıza olmadan yapılan 270 saati aşan fazla çalışmanın haklı fesih nedeni olarak kabul edileceği benimsenmiştir. 

Bir diğer husus ise fazla mesai ücretinin ücrete dahil edilip ödenmesi konusunda ortaya çıkan ihtilaflardır. Öncelikle taraflar böyle bir iddiada bulunuyorsa bunu iş sözleşmeyle kanıtlamaları gerekir. Yani sözleşme hazırlanırken yıllık 270 saati aşan fazla çalışma yaptırılacaksa ve bu fazla mesainin ücreti genel ücrete dahil edilecekse bunun iş sözleşmesinde açıkça belirtilmesi gerektiği söylenmiştir.

“(…) Öncelikle davalı işveren tarafından iş sözleşmesinin ibraz edilmesi ve sözleşme içerisinde 270 saatin ücret içinde olup olmadığı hususunda hüküm bulunup bulunmadığının tespiti gerekmektedir. Sözleşmede 270 saatin ücret içinde olduğuna dair hüküm bulunması halinde davacının yılda 270 saatlik çalışması karşılığı fazla mesai ücretinin, ücretin içinde olduğu kabul edilmeli ve 270 saati aşan kısmı için fazla mesai ücreti kabul edilmelidir. (…)” Yargıtay 9.HD, 2021/3306 E., 2021/7614 K.

Yargıtay önceleri 270 saati aşan çalışmaların tek başına haklı fesih nedeni olacağını benimsese de son yıllardaki görüş değişiklikleriyle bu durumun tek başına haklı fesih nedeni olmayacağını benimsemiştir. Her ne olursa olsun bu çalışmaların yazılı rıza dahilinde yapılması gerektiği, bu rızanın her yıl yenilenmesi gerektiği ise bu durumun haklı fesih nedeni olmayacağının ana şartıdır.

Böyle bir durumla karşı karşıya kalındığında işçinin yazılı rızası olmadan yıllık 270 saati aşan çalışmalar yaptırıldığında, işçi bu çalışmaların ücretini almış olsa dahi İş Kanunu md.41’deki düzenlemeye dayanarak iş sözleşmesi haklı nedenle feshedebilir.

Hafta Tatili Ücreti

Hafta tatili ücreti ile ilgili yasal düzenleme İş Kanunu md.46’da yer almaktadır. Bu düzenlemeye göre 7 günlük haftada hangi gün olduğu önemli olmaksızın, işçiye 24 saat kesintisiz dinlenme hakkı verilmesi gerektiği öngörülmüştür.

Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun incelendiğinde;

·       Hafta tatili pazar günü olarak düzenlenmiştir. Bu tatil 35 saatten az olmamak şartıyla cumartesi günü en geç saat 13.00’ten itibaren başlar denmiştir.  

·       Yemek, içmek, giyinmek, gibi zaruri ihtiyaçların giderilmesi için alışveriş yapılan dükkân ve mağazalar hakkında Cumartesi günüyle alakalı hükümler uygulanmaz.

·       İşçinin bir çalışma yapmaksızın hak kazandığı hafta tatili ücreti, çalıştığı günlere göre hesaplanan gündelik ücretidir. Hafta tatili ücreti çalıştığı bir günde kazandığı paranın aynısı olmalıdır.

·       Hafta tatili gününde, hafta tatili yapmayıp çalışan işçi, 1 günlük normal çalışma ücretinin üzerine, bu çalışma haftalık çalışma süresini aşan fazla çalışma ücreti olacağından fazla çalışmayla hak kazanılan ücrete de hak kazanır. Yani işçi hafta tatili yapmayıp çalıştığı gün 2.5 günlük ücrete hak kazanır.

Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günlerinde Çalışma

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmayla ilgili olarak İş Kanunu md.44’te; bu günlerde çalışmayla ilgili toplu iş sözleşmelerinde veya iş sözleşmelerinde kararlaştırma yapılabileceği öngörülmüştür. Sözleşmelerde hüküm olmaması halinde bu günlerde çalışmak için işçinin onayı gerek denmiştir.

Ulusal bayram ise sadece 29 Ekim günü olarak öngörülmüştür.

Ulusal bayram günü genel tatil gününe denk gelecek olursa işçiye her gün için bir günlük ücreti kadar para ödenir. Yani işçiye ulusal bayramda çalıştığı için bir günlük ücreti buna ek olarak da genel tatil gününde çalıştığı için de bir günlük ücreti ödenir. İki günlük ücret elde etmeye hak kazanır.

Bu günlerde yapılan çalışma çıplak ücret üzerinden hesaplanır. 

KAYNAKÇA:

1)https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4857&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

2)https://legal.com.tr/blog/is-hukuku/ulusal-bayram-gununun-hafta-tatiline-rastlamasi-halinde-hangi-tatil-ucreti-odenmelidir/#:~:text=Ulusal%20bayram%20ve%20genel%20tatil%20g%C3%BCn%C3%BC%20tatil%20yapmayarak%20%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fan%20i%C5%9F%C3%A7iye,300%20TL%3D600%20TL%20%C3%B6denir.

3)https://www.tahanci.av.tr/hafta-tatili-ucreti-nedir-sartlari-hesaplama-davasi-zamanasimi/#:~:text=Yani%20hafta%20tatilinde%20tatil%20yapmay%C4%B1p,2.5%20g%C3%BCnl%C3%BCk%20%C3%BCcretin%20%C3%B6denmesi%20gerekir.

4)https://www.mgc.com.tr/yilda-270-saati-asan-fazla-calisma-sebebiyle-iscinin-is-akdini-hakli-sebeple-feshi/

5)https://duyguozaydin.av.tr/hukuki-makaleler/fazla-mesai-karari

6)https://www.gokhansari.av.tr/post/yilda-270-saati-asan-fazla-calisma-sebebiyle-iscinin-is-akdini-hakli-sebeple-feshi

7)https://kazanci.com.tr/gunluk/9hd-2021-3306.htm

8)https://www.lexpera.com.tr/ictihat/yargitay/7-hukuk-dairesi-e-2014-19129-k-2015-13542-t-2-7-2015