Fenni Bir Roman Yahut Amerika Doktorları

Ahmet Mithat Efendi, Medeniyetin ve modernleşmenin odağına eğitimi koymaktadır. Çalışma ve çabalama gerektiren eğitimi her şeyden üstün tutar ve bu düşüncesini “Fennî Bir Roman Yahut Amerika Doktorları” adlı romanında da işler.

Halkın her alanda eğitmesi gerektiğini, fen ilminin bilgilendirici olması gerektiğini ve aynı zamanda okuyucunun anlayabileceği düzeyde olması gerektiğini savunur. Kaleme aldığı romanlarında bu konuya dikkat eder.

Kitabın ilk başlarında Amerika'yı tanımaktayız. Amerika;

• Amerika’yı öğrenmenin en iyi yolu meşhur seyahatnameleri okumak ya da kıtayı keşfedenlerin hayatını okumaktır. 

 • Din, Amerika’da Avrupa’dan daha fazla dinsizlik vardır. Dinsizlik olayı Amerika’nın misyonu haline gelmiştir.

• Şehir yapılanmasına bakacak olursak; Dünyada bir şehir bir yılda inşa ediliyorken Amerika’da dört ayda tamamlanıyor. Dünyada işler olması gerektiği şekilde ilerlerken Amerika’da çok hızlı ilerler bu da Amerika’nın ahvalinin kötü ilerlediğini gösterir.

• Avrupa’dan tüm dünyaya ithal edilen şeyler artık Amerika’dan alınmaya başlamıştır. Böylece dünyanın seyri değişmeye başlamıştır.

Amerika’nın Farvest eyaletinin Jefferson City şehrinin yetmiş beşinci caddesinin 63 numaralı binasının 128. dairesinde Doktor Bovlay ve eşi Madam July kalmaktadır. 129. dairede ise Doktor Gribling kalmaktadır. Doktor Bovlay, Teşrih-i Mütekabil Cemiyetine üyedir ve orada saygın bir konumdadır. Tıbba yeni bilgiler katabilmek için ölü insan bedenleri üzerinde çalışmalar yaparak notlar alır. Madam July ise eşinin bu işi yapmasından hiç memnun değildir. Doktor Gribling ise Galvanoplasti denilen batırdığın şeyi gümüş bir heykele çeviren bir madde ile uğraşmaktadır. Ölü havyaları, bir böcek kadar küçük ya da bir deve kadar büyük fark etmez, galvanoplasti ’ye batırarak onlardan gümüş heykeller yapmaktadır. Aynı zamanda galvanoplasti ile uğraşarak onu geliştirmeye çalışır. Doktor Dodil ise Teşrih-i Mütekabil Cemiyetine üye olan Doktor Bovlay’ın arkadaşı, o da Doktor Bovlay gibi cemiyette saygın bir konumdadır. Jame ise Doktor Gribling’in çırağıdır ama yaş olarak Doktor Gribling’ten büyüktür. Doktor Gribling ve Doktor Bovlay kapı komşusu olmalarına rağmen aralarında bir arkadaşlık yoktur. Ahmet Mithat Efendi bunu şu şekilde yorumlar; Amerikalılar ne kadar gelişmiş olursa olsun yıllarca kapı komşuluğu yaktıkları insanlar ile bir samimiyet içine girmezler, komşuluk bağları yoktur diye yorumlamıştır. Amerika’da dostluğa ve arkadaşlığa çok değer verilmediğini göstermektedir.

Eserde karakterlerin duygu ve düşüncesini geri planda tutarak; fen ve bilimi ön planda tutmuştur. Bu romanda Amerika’yı tanıtmış, oranın modern tıpta ve bilimde ne kadar ilerlediğini göstermek istemiştir. Aşk üçgenleri ya da karakter derinliği yoktur. Aynı şekilde mekân tasvirleri çok fazla yer verilmemiştir. Mekanlar iki karakter üzerinden ilerler. Doktor Gribling ve Doktor Bovlay, bu iki doktorun zihinlerindeki bilim şekli evlerinin dekorasyonunu etkilemiştir. Bu romanda Ahmet Mithat, halkı eğitmek ve onlara yeni gelişmelerden haberdar etmek üzere yazmıştır. Türk halkının bilimde ve ilimde ilerleyebileceğini çünkü Amerikalılarında birer insan olduğunu onların yaptıklarını Türk halkının da yapabileceğini, otoriter bir dil ile anlatır. Otorite kurmasındaki en büyük etki ise Ahmet Mithat’ın eğitimci kimliği ile romanı kaleme almasından kaynaklanır.