Tüm İnsanlar Bencil midir?: Bir Friends Bölümü Üzerinden Psikolojik Egoizm Tanımlaması

Friends’in beşinci sezon dördüncü bölümünde Phoebe ve Joey bir insanın bencil olmayan iyilik yapıp yapamayacağı hakkında tartışıyorlar. Tüm kötü geçmişine rağmen her zaman insanların iyi olabileceğini savunan ve kendisinin de iyilik yapabilmek için elinden gelen her şeyi yaptığı gösterilen Phoebe karakteri Joey’nin “Tüm iyilikler bencilcedir” lafına karşılık bencil olmayan bir iyilik bulmaya çalışıyor. Friends’in bu bölümünde değindiği felsefi yaklaşım ise Psikolojik Egoizm olarak adlandırılmaktadır.

Psikolojik egoizm, insanların tüm eylemlerinin kişisel çıkarları tarafından motive edildiğini söyleyen etik teoridir. Başka bir deyişle, insanların her zaman kendi çıkarları doğrultusunda hareket ettiğini ve tüm eylemlerinin arkasındaki nihai itici gücün bu olduğunu varsayar.

Psikolojik egoizm çok sayıda bilimsel çalışma tarafından desteklendiği için gerçekliğine inanılan en güçlü argümanlardan biridir. Birçok psikolojik çalışma, insanların kendilerine bir şekilde fayda sağlayan davranışlarda bulunma olasılıklarının daha yüksek olduğunu göstermiştir. Örneğin, insanlar karşılığında bir tür ödül veya fayda alacaklarına inanırlarsa, başkalarına yardım etme olasılıkları daha yüksektir. Benzer şekilde, insanlar, bunu yapmanın kişisel kazanç sağlayacağına inanırlarsa, çok çalışma ve hedeflerinin peşinden gitme olasılıkları daha yüksektir.

Bununla birlikte, psikolojik egoizme karşı bir takım argümanlar da vardır. Başlıca eleştirilerden biri, insanların giriştikleri pek çok özverili eylemi açıklayamamasıdır. İnsanlar çoğu zaman karşılığında hiçbir şey beklemeden başkalarına yardım eder ve hatta başkalarının iyiliği için kendi çıkarlarını bile feda edebilirler.

Psikolojik egoizmin bir başka eleştirisi de aşırı derecede determinist olmasıdır. Tüm insan davranışlarının nihayetinde kişisel çıkar tarafından yönlendirildiğini ve özgür iradeye veya seçime yer bırakmadığını öne sürüyor. İnsan davranışına ilişkin bu görüş, aşırı derecede basit olarak görülebilir ve insan motivasyonunun karmaşıklığını hesaba katmaz.

Yani aslında insanlara olan güveni zaten sarsılmış; hayatta arkadaşlarına, kedilere, gitarına sarılmış bir karakter olan Phoebe bütün insanların bencil olmadığı argümanına sarılarak kendine yaşamak için bir amaç arıyor diyebiliriz. Üstte de açıkladığım gibi psikolojik egoizm her ne kadar çoğu çalışmayla desteklenmiş olsa da dünyada hala iyi insanların var olduğunu düşünmek insanlar için bir yaşam sebebi olabilir. Herkesin bencil olduğu bir dünyada yaşamak oldukça zor olurdu. Bölümü izlemeyi, izledikten sonra psikolojik egozim hakkında düşünmeyi unutmayın.