Gazetecilik İlke ve Sorumluluklarında Fotoğrafta Etik

Fotoğraf medya için önemli bir belge ve kanıt niteliği taşımaktadır. Fotoğraflar belli bir olayın kanıtı olarak düşünüldükleri içinde toplumun büyük bir kısmını etkileme gücüne sahiptirler. Ne yazık ki fotoğrafların bu gücü nedeniyle zamanla amacı dışında kullanılarak propaganda aracı haline getirilmeye çalışılmıştır. Fotoğraflar üzerinde bulunan imgeler dışında çok fazla şey söylemezken bile inanların kafasında belli bir yargı uyandırırlar. Bunun en temel nedeni o olaya dair duymuş veya okumuş oldukları arka planlarıdır. İnsanların bir olaya karşı oluşan doğru veya yanlış fikri basın yayın organlarının yaratmış olduğu algıyla doğru orantılıdır. Kamuoyunu kolayca manipüle edebilecek bu güce karşı hem dünyada hem de ülkemizde belirlenen etik kurallar uygulanılmaya çalışılmaktadır. Ülkemizde bu etik kurallar Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından 1998 yılında yayınlanan Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumlulukları Bildirgesinin, “Gazetecinin Temel Görev ve İlkeleri” bölümünde belirtilmiştir. Bu ilkelerde en çok değinilen konu gazetecinin tarafsız ve insan haklarına saygılı olması şeklindedir. Türkiye Gazeteciler Cemiyetinin “Gazetecinin Temel Görevleri ve İlkeleri” içinde yer alan 3. maddesinde şu şekilde ele alınmaktadır: “Gazeteci; başta barış, demokrasi ve insan hakları olmak üzere, insanlığın evrensel değerlerini, çok sesliliği, farklılıklara saygıyı savunur.”(TGC, 2017) Bu maddeden de anlaşılacağı üzere gazetecilerin haberini yapacağı aynı zamanda fotoğraf çekecek foto muhabirin karşısında ki insanlara karşı bir sorumluğu vardır ve bu insanlara karşı onarı rencide etmeden saygılı bir biçimde yaklaşmalıdır. 3. Maddenin devamında ise şu şekilde belirtir: "Irk, etnisite, cinsiyet, dil, milliyet, din, sınıf ve felsefi inanç ayrımcılığı yapmadan tüm ulusların, tüm halkların ve tüm bireylerin haklarını ve saygınlığını tanır. İnsanlar, topluluklar ve uluslar arasında nefreti, düşmanlığı körükleyici yayından kaçınır. Bir ulusun, bir topluluğun ve bireylerin kültürel değerlerini ve inançlarını (veya inançsızlığını) doğrudan saldırı konusu yapamaz. Gazeteci, her türden şiddeti haklı gösterici, özendirici ve kışkırtıcı yayın yapmamaya özen gösterir."

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti gazetecilerin temel özelliklerini belirlerken basın fotoğrafçıları da bunlara dahildir. Bu kurallara hakim olmaları gerir. Örneğin; "Gazeteci, intihal (aşırma), iftira, hakaret, lekeleme, saptırma, manipülasyon, söylenti, dedikodu ve mesnetsiz suçlamalardan kesinlikle uzak durur. Gazeteci; insanlar, uluslar ve topluluklar arasında nefreti, düşmanlığı körükleyici yayından kaçınır. Gazeteci; bireylerin, toplulukların ve ulusların kültürel değerlerini, inançlarını veya inançsızlığını saldırı konusu haline getiremez, küçümseyemez, alay edemez. Gazeteci; şiddeti haklı gösterici, özendirici ve savaşı kışkırtıcı yayın yapamaz." (TGC, 2017)

Türkiye Gazeteciler Hak ve Sorumluluk Bildirgesinde fotoğraf ve görüntü kullanımına dair uyulması gereken kurallar şu şekildedir;

· Fotoğraflarda yansıtılan gerçekliği deforme edecek ekleme, çıkarma, kolaj veya montaj yapılmamalıdır. Fotoğraf çekilemeyen özel durumlarda animasyon, illüstrasyon, montaj, canlandırma, dijital oynamalarla üretilmiş fotoğraf ve görsellerin bu niteliği ile güncel olup olmadığı okur/izleyicilerin rahatlıkla fark edebileceği şekilde belirtilmelidir.

· Kamusal kimliği olmayan kişilerin fotoğraf ve görüntüleri, etkinlik, olay, panel, konser gibi kamuya açık alandaki faaliyetler dışında kamu yararı ve haber değeri söz konusu olmadığı müddetçe izinsiz çekilmemelidir. Bu kişilerin dijital ortamlardaki fotoğrafları da izinsiz kullanılmamalıdır.

· Cesetleri yakın plan gösteren, kan ve şiddet unsurları içeren fotoğraflara yer verilmemelidir. Gizli kamera gibi teknolojik yöntemler sadece yayınlanmasında kamu yararı olan ve başka türlü elde edilemeyecek istisnai durumlarda kullanılmalıdır.

· Drone gibi insansız hava araçlarıyla fotoğraf ve görüntü çekimi sırasında özel hayatın gizliliğine saygı gösterilir. Hava trafiği ve uçuş güvenliği dikkate alınır, insan ve diğer canlıların hayatını tehlikeye atacak tutum ve davranışlardan kaçınılır.(TGC, 2017)