Giffen Paradoksu

Genel talep kanunu, İngiliz neoklasik iktisatçı Alfred Marshall tarafından ortaya konmuştur. Bu kanun, bir malın fiyatındaki düşüş ikame mallara nazaran o malı daha ucuz kılacağından dolayı tüketiciler tarafından ikame mallara göre daha fazla tüketileceğini söyler.

Robert Giffen neoklasik iktisatçı Marshall tarafından ortaya konulan bu kanunun bazen ters işleyeceğini kanıtlamıştır ve buna Giffen Paradoksu adını vermiştir. Bir malın fiyatı yükseldiği zaman o mala olan talebimizin azalacağını düşünürüz genellikle de böyle olur ancak bazı durumlarda fiyat-talep ilişkisi bu şekilde işlemeyebilir. Yani bir malın fiyatı artığı zaman o mala olan talebimizin artığı durumlar olabilir.

Giffen 19. yüzyılda İrlanda'da yaşanan kıtlıkta patates arzının azaldığını, fiyatının buna bağlı olarak yükseldiğini ancak talep edilen miktarın da artığını gözlemlemiştir. Ve neoklasik iktisat talep kanununa göre ters şekilde işleyen bu durumu incelemeye başlamıştır. İncelemeleri sonucunda İrlanda düşük gelirli halkın/işçilerin geçimlerini patates gibi ucuz mallar ile sağladıklarını ve gelirlerinin çok az bir kısmını et vb. yiyeceklere ayırdığını görmüştür. İrlanda halkının 19. yüzyılda yüksek fiyatlı tüketim malları yerine patates gibi ucuz malları tüketerek geçimlerini sağladıklarını düşünürsek patates fiyatlarının artması düşük gelirli işçi halkın yine patates tüketmeye devam edeceklerini gösterir. Yani patates fiyatlarının yükselmesi halkı patates tüketmekten vazgeçiremez. Böylelikle patatesin fiyatı artarken, talep edilen patates miktarının da artığını söyleyebiliriz. Robert Giffen bu duruma, Giffen Paradoksu demiştir. Giffen paradoksuna uygun olan mallara aynı zamanda fakir mallar denmektedir.

Talep kanununa göre gelir düzeyi artarsa mala olan talep miktarı artmaktadır. Çünkü gelir düzeyi artan kişi daha fazla tüketmek isteyecektir. Ancak Giffen mallar böyle değildir, gelir düzeyimiz arttıkça giffen mala olan talebimiz azalacaktır çünkü gelirimiz artığı zaman lüks mallar tüketeceğimizi varsayarız. Bildiğimiz üzere normal mallarda (talep kanununa uygun işleyen) fiyat artışları karşısında mala olan talep miktarının düştüğü için veya fiyat azalışları karşısında talep edilen malların miktarının yükseleceği için talep eğrisi negatif eğimli olarak çizilmektedir. Ancak Giffen mallar için talep eğrisi pozitif eğimli olarak çizilmelidir.

Konuyla ilgili olarak, Mahfi Eğilmez hocanın yayımlamış olduğu https://www.mahfiegilmez.com/2015/05/patates-fiyatlar-artarken-giffen.html yazıya göz atabilirsiniz.