Satın alma gücü paritesi ve BIG MAC endeksi

Satın alma gücü paritesi, bir ülke vatandaşının kendi geliriyle alabileceği ürün miktarını gösteren bir kavramdır. Bu parite sayesinde diğer ülke vatandaşları ile kıyaslama yapma şansına sahip oluruz.

Satın alma gücü paritesi farklı ülkeler arasında tüketicilerin gelirleri ile alabilecekleri mal ve ürün miktarlarını göstermeye yarayan bir orandır. Bu sayede farklı ülkelerde yaşayan tüketicilerin alım güçlerini kıyaslama imkanına sahip oluruz. Yüzeysel olarak bir örnek vermemiz gerekirse, Abd de bir kişi 10 dolar ile 3 ekmek alabilirken, Turkiye'de bir kişi 10 dolar ile 35 tane ekmek alabilir.

Fakat kişilerin maaşlarını kendi ülke para birimleri ile alması, döviz kuru farkı ve asgari ucretteki farklılık neticesinde hesap yapmak ve karşılaştırmak zor bir hal almaktadır. Karsilastirilabilir ve anlaşılabilir sonuçlar için ise satın alma gücü paritesi işimizi kolaylaştırmaktadır.

Kullanabileceğiz bir başka yöntem ise 1986 yılından itibaren kullanılmaya başlanan, her yıl Economist dergisinde yayınlanan ve ülkelerdeki alım gücünü kaba taslak olarak gösteren BIG MAC endeksidir. işleyiş şu sekildedir:

Abd'de BIG MAC 6 dolara satılmaktadır. Aynı tarihte Türkiye satış fiyatı ise 14 TL dir. Buna göre satın alma gücü paritesi 14÷6= 2.33 tür. Sonuç olarak BIG MAC endeksine göre olmasi gereken dolar döviz kuru 2.33 TL dir.

Burada aklımızı karıştıran durum şurada ortaya çıkar. ilk bakışta 2 ülkede de asgari ücret rakamsal olarak birbirine yakın görünür. (1603 tl, 2000 dolar) Fakat 1 dolar = 3.77 tl dir.

Buradaki amacımız Turkiye'de BIG MAC 14 TL, ABD de 6 dolar (22 TL ye denk geliyor). O zaman bizde fiyatı ABD ye göre 1.5 kat daha ucuz gibi görünür. Fakat bu doğru değildir. Doğru sonuca ancak yukarıda bahsettiğimiz şekilde satın alma gücü paritesi ile ulaşabiliriz. Çünkü her ülkenin asgari ücreti, ürün fiyatları farklı olduğu gibi para birimi de farklıdır.

Burada çalışmamızı konuyu basitlestirmek adına tek bir ürün üzerinden yaptık. Ürün sepetimizin içeriğini genişletir ve bir kişinin temel ihtiyaç listesini dikkate alırsak genel satın alma gücünü ulaşabiliriz.

Bu sayede ülkeler arasında fiyat ve gelir farkliklarini ortadan kaldırarak işi basitlestirir ve farklı ülkelerde yaşayan insanların satın alma güçlerini karsilastiririz.

BIG MAC endeksi popüler olmasının yanında birçok eleştiriye de maruz kalmıştır. Tek bir ürün üzerinden uluslarası ekonomik bir karşılaştırma yapmak ne kadar doğru tartışılabilir fakat maliyet ve standartların yaklaşık olması ve her ülkede bulunması dolayısıyla popüler olmaya devam edeceğe benziyor.

Ürün olarak BIG MAC in seçilme nedeni ise; bu ürünün her ülkede yaklaşık aynı standartta ve aynı kalitede üretiliyor olmasıdır. Aynı standarttaki bir ürünün farklı ülkelerdeki tüketicilere maliyeti karsilastirilmakta ve neticesinde tüketicilere dayalı, alim gücü endeksli bir döviz kuru ortaya konmaktadır