Glutensiz Beslenme Nedir?

Gluten; buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan ve bazı bireylerde sindirim sorunlarına yol açabilen bitkisel bir proteindir. Dolayısıyla gluteni hayatından çıkarmak isteyen bireyler, glutensiz beslenme'ye başvururlar.

Gluten hangi besinlerde bulunur?

Gluten; ekmek, beyaz un, tam buğday unu, bulgur, irmik, gibi besinlerde; buğday ve arpa içeren içeceklerde bulunur. Çölyak hastaları başta olmak üzere, gluten intoleransı ve buğday alerjisi olan bireylerin bu gıdaları üzerinde "gluten içermez/gluten free" gibi bir ibare bulunmadıkça tüketmemeleri gerekir. Paketin üzerindeki "içindekiler" kısmında, eser miktarda alerjen olabilecek besinler bulunur.

Eser miktar; miktarı önemsenmeye kayda değer olmayacak kadar az miktarda bulunan malzeme ya da madde için kullanılır. Eser miktarda gluten içerir, olarak da örneklendirilebilir. Çoğunlukla bu uyarıya da dikkat eden glutensiz beslenen bireyler, ürünü tüketmemeyi tercih ediyorlar.

Kimler Glutensiz Beslenir?

Gluten intoleransı olan kişiler, gluten içeren yiyecekler yediklerinde gastrointestinal semptomlar yaşayabilirler, örneğin şişkinlik, gaz, ishal veya kabızlık. Çölyak hastalığı ise, bağırsaklarda hasara neden olan bir otoimmün hastalıktır ve bu da yiyeceklerin emilimini engelleyebilir. Bu nedenle tüm otoimmün hastalarının glutensiz beslenmeleri önerilir. Glutensiz diyet aynı zamanda popüler bir diyet trendidir ve gluten intoleransı veya çölyak hastalığı olmayan bazı insanlar tarafından da takip edilmektedir. Ancak, bu durumda, glutensiz diyetin sağlığa faydaları tam olarak kanıtlanmamıştır ve hatta bazı durumlarda zararlı olabilir. Sağlıklı bir diyetin anahtarı, çeşitli yiyeceklerin yeterli miktarlarda tüketilmesidir, bu nedenle, herhangi bir diyeti uygulamadan önce bir doktora veya diyetisyene danışmak önemlidir.

Otoimmün Hastalık Nedir?

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin normalde vücudu koruyan savunma mekanizmasının tersine, kendi dokularına saldırması nedeniyle ortaya çıkan hastalıklardır. Vücudumuzun savunma sistemi normalde yabancı madde ve patojenleri tespit edip onlara karşı savaşır, ancak otoimmün hastalıklarda savunma sistemi kendi dokularını yabancı madde olarak algılar ve bu dokulara karşı saldırır.

Otoimmün hastalıkların çeşitli türleri vardır ve herhangi bir vücut sistemi veya organı etkileyebilirler. Bazı örnekler şunlardır:

1. Tiroid hastalıkları: Graves hastalığı ve Hashimoto tiroiditi gibi otoimmün tiroid hastalıkları, tiroid bezinin çalışmasını etkileyebilir.
2. Romatoid artrit: Romatoid artrit, eklemleri etkileyen otoimmün bir hastalıktır.
3. Lupus: Lupus, cilt, eklem ve iç organlarda inflamasyona neden olan bir otoimmün hastalıktır.
4. Multiple Skleroz: Multiple skleroz, beyin ve omurilikteki sinir hücrelerini etkileyen bir otoimmün hastalıktır.
5. İnflamatuar bağırsak hastalığı: Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi otoimmün inflamatuar bağırsak hastalıkları, bağırsaklarda iltihaplanmaya neden olabilir.
6. Diyabetes Mellitus Tip 1: Diyabetes Mellitus Tip 1, pankreasın insülin üretimini etkileyen otoimmün bir hastalıktır.

Otoimmün hastalıkların tedavisi, semptomları hafifletmek ve hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için tedavi edici ilaçlar, immünosupresifler ve bazı durumlarda cerrahi müdahale gerektirebilir. Tedavi planı, hastanın semptomlarına ve hastalığın tipine göre belirlenir.

Glutensiz Atıştırmalıklar Nelerdir?

Glutensiz ve sağlıklı atıştırmalıklar ararken, bir diyetiysen ya da doktordan yardım alabilirsiniz. "Her şeyin içinde gluten var, biz nasıl besleneceğiz?" dediğinizi duyar gibiyim. Aslında bilinenin aksine, glutensiz birçok atıştırmalık mevcut. Günümüzde glutensiz beslenenler için farkındalıklar daha fazla oluşmaya başladığı için, birçok ilde glutensiz restorantlar bile mevcut. Marketlerde özel glutensiz raflar oluşturulmaya çoktan başlandı bile. Tabii hazır gıdalar alırken yine de karbonhidrat, şeker ve tuz oranına özellikle de "gluten free/gluten içermez" ibaresine dikkat edilmeli. Peki, gelelim ev de hazırlayabileceğimiz, temel glutensiz atıştırmalıklara:

1. Muz ile yapılan kekler, ekmekler,
2. Karabuğday unundan yapılan hamur işleri,
3. Kurutulmuş meyveler,
4. Tahin ile yapılan kurabiyeler
5. Keçiboynuzu unundan yapılmış kurabiye, kekler ve krakerler
6. Taze meyve ve kremadan yapılmış dondurmalar
7. Karnabahar ile yapılan pizzalar
8. Badem unu ya da dut unu ile yapılan kurabiyeler,
9. Bitter çikolata ve pirinç patlağı ile kendinize gofret bile yapabilirsiniz!

Glutensiz Beslenmenin Faydaları Nelerdir?

Glutensiz beslenmek çölyak hastalarının tek tedavisidir. Bunun yanında gluten intoleransı ve buğday alerjisi olan bireylerin ishal, kusma, kabızlık, karın ağrısı, cilt problemleri, şişkinlik, gaz gibi problemlerin glutensiz beslenme ile bu şikayetlerin son bulduğu gözlemlenmiştir. Glutensiz diyet aynı zamanda, bir hastalığı bulunmayan insanların da sağlıklı kilo vermek için tercih ettiği bir beslenme şeklidir. Glutensiz beslenmenin faydaları şu şekilde sıralanabilir:

1. Bağırsak sağlığı: Glutensiz beslenme, bağırsak duvarının iyileşmesine ve bağırsak sağlığının korunmasına yardımcı olabilir. Özellikle çölyak hastalarında, gluten tüketimi bağırsaklarda iltihaplanmaya ve hasara neden olabilir.
2. Enerji artışı: Bazı insanlar glutene karşı hassasiyet geliştirdiklerinde, yorgunluk, halsizlik ve enerji eksikliği gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu kişiler glutensiz bir diyetle bu belirtileri azaltabilir ve enerji seviyelerini artırabilirler.
3. Sağlıklı kilo kontrolü: Glutensiz diyet, sağlıklı bir kilo kontrolüne yardımcı olabilir. Bu diyet, düşük kalorili ve düşük karbonhidratlı besinlere dayanır. Ayrıca, bazı kişilerde gluten tüketiminin kilo alımı ve şişkinlikle ilişkili olduğu gösterilmiştir.
4. Cilt sağlığı: Bazı insanlar glutene karşı hassasiyet geliştirdiklerinde, ciltte döküntü, kaşıntı, kızarıklık ve sivilce gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Glutensiz bir diyet bu belirtileri azaltabilir ve cilt sağlığını iyileştirebilir.
5. İyi beslenme: Glutensiz beslenme, sağlıklı besinlerin tüketimini artırabilir. Glutensiz diyet, tam tahılların yanı sıra sebzeler, meyveler, süt ürünleri, et ve balık gibi diğer besinlerin tüketimini de teşvik eder. Bu da vücut için gerekli olan besinlerin alınmasını sağlar.

Ancak, glutensiz diyetin bazı dezavantajları da vardır. Bu diyet, bazı önemli besinlerin alımını kısıtlayabilir ve özellikle tahılların eksikliği, diyetteki lif miktarını azaltabilir. Bu nedenle, herhangi bir diyet değişikliği yapmadan önce doktorunuza veya diyetisyeninize danışmanız önemlidir.