Gürcü Şarapları: Özel ve Eşsiz

Gürcistan, coğrafik olarak küçük bir ülke olarak gözükse bile kendisi harika bir kültüre ve güçlü bir tarihe sahiptir.  Yazıda ele alınan konumuz bu eşsiz güzelliklere sahip ülkenin şarapları olacak.  Az çok bu konuyla ilgisi olanlar Gürcü şaraplarının dünyada yer alan ününü duymuştur. Bunun ana sebebi ise Gürcistan topraklarının şarap yetiştiriciliği açısından çok verimli olmasıdır. Ayrıca, ampelografik (botanik biliminin asmaları tanımlaması) çalışmaların sonuçlarına göre, Gürcistan'da 500'den fazla asma çeşidi yetiştirilmektedir. 

Şarabın menşeinin ve adının Gürcistan topraklarından geldiğine inanan birçok kesim bulunmaktadır. Bunu açıklamak gerekirse; etimolojik olarak yabancı kaynaklara bakıldığında şarap için “wine”, “vino” ,"vin", "wein" sözcüklerinin kullanıldığını görebiliriz. Şarabın çıkış noktasını araştıran ve derinlere inen bazı kaynaklarda ise, yukarıda bahsi geçen şaraba atfedilen sözcüklerin Gürcüce “ღვინო” (ğvino) dan geldiğine dair tezler bulunur. Gürcü alfabesinin oldukça eskiye dayanan tarihi göz önüne alındığında, bu tezlerin hiç de yadsınamayacak bir teori olduğunu bir dil bilimci olarak size söyleyebilirim. Birçok otorite ve Gürcü, tüm dünyaca şarap için kullanılan “wine”’ kelimesinin kendi dillerinden geldiğine inanmaktadırlar. Gürcistan’da yapılan şarap üretim tarihinin Neolİtik döneme kadar uzandığı da düşünülmektedir. Bu düşünceyi kanıtlayan ana unsur ise 1960'lı yıllarda Güney Gürcistan’da keşfedilen Şulaveri-Şomu Tepe Kültürüdür. Yapılan kazılarda Neolitik dönemin izlerine ulaşılmış ve şarap testileri ortaya çıkarılmıştır. Tüm bunlara rağmen dünyada şarabın menşeinin nereden geldiğine dair tartışmalar halen sürmektedir.

Gürcü Şaraplarının Ayrımı 

Gürcistan’da üretilen şaraplar dünyanın pek çok noktasında olduğu gibi üzümlerin üretildiği coğrafi bölgelere göre isimlerini alırlar. Ayrıca, zengin bir şarap ve şarapçılık kültürüne sahip Gürcistan'da, bir şarabın adı olarak menşe yerinin coğrafi adını kullanma geleneği uzun bir geçmişe de sahiptir. Gürcistan toprakları görece olarak çok büyük olmasa da, bu adların sayısı yine de şarapları ayırmak için önemlidir. Her biri, Gürcistan'ın benzersiz çevre koşullarından etkilenen özel özellikleri, yüksek kalitesi ve itibarı ile ayırt edilirler. Şarapların menşe adlarının korunmasını düzenleyen yasal çerçevenin yürürlüğe girmesinden sonra, Gürcistan Ulusal Fikri Mülkiyet Merkezi "Sakpatenti"de 18 Gürcü şaraplarının menşe adı olarak tescil edilmiştir. Bu adlara gelecek olursak bunlar; Khvanchlara, Mukuzani, Tsinandali, Akhasheni,  Gurjaani,  Kindzmarauli,  Manavi,  Kahkheti, Napareuli,  Teliani, Ateni, Sviri, Vazisubani,  Kardenakhi, Tibaani, Tvishi,  Kvareli ve Kotekhi’dir. 

Ünlü Çeşitler 

Yukarıda belirli standartları karşılayarak tescillenmiş şarap çeştlerini sıralamıştık, bunlardan ünlüleri ve görece olarak tercih edilenler ise şunlardır:

Teliani: Ekşi tadı, çiçek aroması ve mineral tadı ile ayırt edilen Rkatsiteli ve Yeşil içerikli ünlü bir beyaz şaraptır. Ayrıca kırmızı olarakta üretilir. Kırmızı olanı, Cabernet-Sauvignon türünden üzümlerle ve tamamen durmuş şırayla üretilmektedir. Kırmızı Teliani, koyu kırmızı rengi, saf türe özgü aroması, baharatlı, uyumlu ve gelişmiş ırkıyla karakterizedir. Gürcistan’ın Kakheti bölgesinde üretilmiştir. 

Mukuzani: Saperavi üzümlerinden yapılan ünlü bir şaraptır.  Derin tanen şeklindeki yapısı ve koyu renkli meyveler, baharatlar ve meşe aroması ile bilinir.  

Napareuli: Kırmızı ve beyaz üzüm çeşitlerinden yapılan enfes bir çeşittir. Napareuli; çilek ve erik aromasının eşlik ettiği keskin asitlik, tam ve derin tat ile karakterizedir.  

Gurjaani: Gurjaani bölgesinde yetişen Rkatsiteli'den yapılır, belirgin bir çiçeklenme ve meyve tonu ile hafif, aromatik profili ile bilinir 

Manavi: Kakheti'deki Manavi mikro bölgesinde yetişen yeşil bir çeşitten yapılan, yeşil elma, armut ve bazen tropikal meyvelerin parlak ekşi tadı ile ayırt edilen yeşilimsi sarımsı, keskin aromatik bir şaraptır.  Birinci sınıf beyaz kuru şarap olan Manavi, Kakhuri Mtsvane üzüm türlerinden yapılır ve %15 oranında rkatsiteli de kullanılabilir. 

Verilen listenin gelişi güzel olarak sıralandığını da hatırlatmak istiyorum. Şarap uzmanı olan kişilerden kişilere bu liste değişebilir ve diğer kaynaklarda farklı çeşitleri de görebilirsiniz.

Kvevri 

Gürcü şaraplarından bahsediyorsak “ ქვევრი” (kvevri) teriminden bahsetmemek kaçınılmaz bir olgudur. Kvevriler, geleneksel Gürcü şarabının fermantasyonu depolanması ve yıllandırılması gibi hususlarda kullanılan büyük toprak kaplar olarak tanımlanmaktadır. Kvevriler kulpsuz, yumarta ve konik şeklinde olan yapılardır.  Bu yapıları, kulpsuz sürahi olarak da hayal edebilirsiniz. Bu kaplar toprağın altına gömülebilir veya büyük şarap mahzenlerinin zeminlerine yerleştirilebilirler. Boyutları kullanım şekillerine göre farklılık gösterir. Boyutları 20 litreden 8000 litreye kadar uzanan ebatlarda değişebilir. Şarabın kaliteli bir şekilde saklanması için kapların işçiliği ve kalitesi de önemlidir.  Kvevriler ne kadar kaliteliyse şaraplarda bir o kadar iyi korunacaktır. 

Sonuç 

Bilgiler ışığında görebileceğimiz üzere Gürcü şarapları oldukça eskiye dayanan bir tarihe sahiptir. Bu şarapların ünü tüm otoriteler tarafından da bilinmektedir. Gürcistan’ın şarap üretimi için adeta özenle yaratılmış eşsiz doğası bunu sağlar ve tüketicilere harika tatlar sunar. Eğer anlatılanlar ilginizi çektiyse, Gürcistan’a giderek bağları ve şarapları yerinde görmenizi öneririm. Bağlar ve içerdikleri enfes ambiyans sizi adeta bir masal diyarında gibi hissettirecek ve bu kadim tarihe sahip ülkenin topraklarındayken kendinizi şanslı hissedeceksiniz. Hatırlatmakta fayda var, şarap bağlarını görmeniz sağlayacak birçok turu kolaylıkla bulabilir ve Gürcistan’ın da tadını çıkarabilirsiniz.  

Kaynaklar 

Appellations of Origin of Georgian Wine, National, Intellectual Propert Center of Georgia  

Fevzi Çelebi, Başlangıçtan Günümüze Gürcü Sanatının Ana Hatları

Giorgi Barisashvili , Making Wine in Qvevri- a Unique Georgian Tradition 

Grape and wine culture in Georgia, the South Caucasus, 39th World Congress of Vine and Wine  

Hugh Johnson, The Story of Wine: From Noah to Now 

Olani Gotsiridze, Georgian Traditional “Qvevri Wines” – functional drinks with unique technolog 

 ლაშა ბოდაველი,  ღვინო ხვანჭკარა-  წარსული, აწმყო, მომავალი