İklim Mülteciliği Nedir?

İnsanoğlunun Endüstri devriminden sonraki gelişmelerle doğa üzerindeki hakimiyetinin hızla artması, toplumsal yapıyı, ilişkileri değiştirmiş ve dönüştürmüştür. Zaman içersinde bu değişimle insanoğlunun elde ettiği ya da elde ettiğini zannettiği güç ve güç araçları yaşadığımız dünyada gözle görülür tehditler oluşturmuştur. Bu yazıda değinilecek olan da bu bahsedilen doğaya karşı kazanılan savaşın olumsuz sonuçlarından biri olan iklim krizinin beraberinde getirdiği, iklim mülteciliği sorunudur.

İklim mültecileri kavramı, 2000’lerin başlarından itibaren sıklıkla kullanılmaya başlanan bir kavram olup, genellikle iklim değişikliği ve buna eşlik eden çevresel bozulma ile afetler neticesinde yerlerinden edilen kişileri tanımlamak için kullanılmaktadır. Literatürde bu gruba giren insanları yer değiştirmeye mecbur eden iklimsel etkiyi vurgulamak için “iklim göçü”, “iklim kaynaklı yer değiştirme” ve “ekolojik yer değiştirme” gibi kavramların da kullanıldığı, iklim mültecileri kavramının içeriği konusunda bir uzlaşı eksikliği olduğu göze çarpmaktadır. (secopedia)

İklim mültecileri ile benzer anlamda kullanılan “çevre mültecileri” terimi, ilk kez 1970’lerde Lester Brown tarafından kullanılmıştır. Fakat bu ilk dönemlerdeki kullanımı daha ziyade nüfus artışının, kaynak kıtlığı ve göçe neden olduğu ve bunun da çatışmalara yol açacağı yönündeki neo-Malthusçu yaklaşımların etkisinde olmuştur. Terimin nüfusla değil, doğrudan çevresel tahribatla ilişkisi kurularak uluslararası gündeme girmesi ise, 1985 BM Çevre Programı’nda (UNEP) Essam El-Hinnawi’nin politik bir yazısı ile olmuştur. El-Hinnawi, çevre mültecilerini, “varlığını tehlikeye atan veya yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen belirgin bir çevresel bozulma (doğal süreçler ve/veya insanlar tarafından tetiklenen) nedeniyle geçici veya kalıcı olarak geleneksel yaşam alanlarını terk etmek zorunda kalan insanlar” olarak tanımlamıştır (polenekoloji)

Adlandırmaya ilişkin çok sayıda tartışmalı görüş olsa da, var olan uluslararası hukuk ve adalet sisteminde aslında iklim mültecileri diye kabul edilen net bir tanım yoktur. Çünkü iklimsel ve ekolojik tahribatları kapsayan çevresel bir felaket nedeniyle ortaya çıkan zorunlu göç, uluslararası sınırlara dayandığında veya sınırları aştığında bu insanlar, uluslararası mülteci hukuku çerçevesinde herhangi bir statü ile yasa ve sözleşmelerde tanımlanmış bir haktan yararlanamamaktadır.

IOM (International Organization for Migration / Uluslararası Göç Örgütü) verileri 2050’ye kadar iklim değişikliği sebebiyle göç etmek zorunda kalanların sayısının en iyimser senaryoda 44 milyon, en kötümser senaryoda ise 216 milyona ulaşabileceğini göstermektedir.

İklim Mültecileri ve Güvenlik

Her ne kadar güvenlikle ilgili problemlerin ortaya çıkışında iklim mültecilerinin doğrudan bir etkisi olduğu söylenemese de iklim mülteciler ve güvenlik arasında, karmaşık da olsa, bir ilişki olduğu yadsınamaz. İklim mültecileri sosyal veya siyasi gerginliklerin kötüleşmesine, ortaya çıkan kötüleşmeler sonucu çatışmaların veya yeni gerginliklerin meydana gelmesine neden olabilirler. Bunlara ek olarak, kaynak kıtlığı nedeniyle yeni bir bölgeye giden mülteciler gittikleri bölgede de kaynakların paylaşımı noktasında yeni çatışmaların ortaya çıkmasına neden olabilirler. Bu duruma en net örnek olarak Çad Gölü Havzasında yaşanan sorunlar gösterilebilir. Çad Gölü, varlığının %90’ını son 50 yılda kaybetmiştir ve bu nedenle de gölün etrafındaki Nijer, Nijerya Kamerun ve Çad’da 2,5 milyon insan yer değiştirmiş, 200.000 kişiyse mülteci konumuna gelmiştir. Boko Haram terör örgütünün bölgedeki mülteci ticaretine ve kaynak yetersizlikleri sonucu meydana gelen gerginliklere katkısı da sorunları içinden çıkılamaz hale getirmiştir.(uliwiki)

Kaynakça:

https://www.secopedia.org/kavramlar/temel-kavramlar/iklim-multecileri/

https://www.polenekoloji.org/iklim-multecileri/

https://uliwiki.org/index.php?title=%C4%B0klim_M%C3%BCltecileri

Görseller: https://pin.it/TPxMgKFVK

https://pin.it/3ljEYZbte