İnka Kültüründe Çocuk Kurban Etme Ritüeli: Capacocha

Capacocha, İnka kültüründe özellikle çocukların kullanıldığı insan kurban etme ritüelidir. Capacocha, “kurtuluş” ya da “tazeleme” anlamına gelmektedir. İnkalar, imparatorun ölümü ya da kıtlık gibi önemli olaylar sırasında veya sonrasında çocukları kurban ederlerdi. Bazı kaynaklara göre ise aşırı yağışları durdurmak amacıyla çocukların kurban edildiği de bilinmektedir. Bir başka görüşe göre ise nüfus kontrolü amacıyla yapıldığı söylenmektedir. Ritüelin nedenleri hakkında pek çok farklı görüş bulunmaktadır. Capacocha ritüeli, özenle planlanıp büyük bir törenle kutlanan bir süreçti. Ritüelin ardından, toplumda bir dayanışma hissi oluşur ve insanlar arasındaki ilişki pekişirdi.

Çocuklar saf varlıklar olarak kabul edildikleri için kurban seçilirlerdi.  Kurban olarak genellikle sağlıklı, güzel ve soylu aileler tarafından çocukların verilmesi beklenirdi. Tanrılara sunuldukları için fiziksel olarak mükemmel ve sağlıklı olmalıydılar. Bu sebepten dolayı vücutları özenle incelenirdi. Kurban olarak seçilen çocuğun vücudunda herhangi dikkat çeken ben, yara gibi iz varsa kurban etmekten vazgeçerlerdi. Kurbanlar en az 6, en fazla 15 yaşında olabilirdi.

Çocuklar bu ritüelden yıllar öncesinden itibaren iyice beslenmeye başlanırdı. Diyetleri varlıklı kişilerin tükettiği mısır ve hayvansal gıdalardan oluşurdu. Kıyafetleri ve takıları özenle giydirilirdi. Arkeolojik kazılarda, kurban edilen çocukların değerli süslerle gömüldükleri tespit edilmiştir. Yerel bir yöneticinin çocuğunu kurban edilmek üzere vermesiyse hem inka devletine hem de taptıkları yaratıcı tanrılara bağlılığının bir kanıtıydı.

İnka rahipleri, kurban edecekleri çocukları ayin için yüksek bir dağın tepesine götürürdü. Yolculuk, özellikle yaşı küçük olan kurbanlar için oldukça zorlu geçerdi. Ayin yerine ulaşana kadar çocukların nefes almalarını kolaylaştırmak amacıyla çocuklara koka yaprakları yedirilirdi. Ayin yerine ulaştıktan sonra ise çocukların acı ve korku gibi duygularını azaltmak için sarhoş edici bir içecek verilirdi. Ardından kurbanlar boğularak, kafalarına darbe alarak veya aşırı soğukta bilincini kaybetmeleri için ölüme terkedilirdi.

İnkaların kurban ritüelleri üzerine pek çok araştırma yapılmıştır. Yapılan araştırmalar sonucunda İnka medeniyetinin kurban ritüeline dair şaşırtıcı bir detay ortaya çıktı. Törenlerde kurban edilecek çocukların kokainle uyuşturulduğu fark edildi. Eski saç ve tırnak örnekleriyle yapılan son çalışma, İnkaların çocukları sakinleştirerek nasıl kurban ettiğini açıkladı. Gerçekleştirilen toksikolojik analizde İnka mumyalarının tırnak ve saç örneklerinde, kokain gibi uyuşturan kimyasal maddelere rastlandı. Arkeologlar, kurbanların yaşamlarının son haftalarında koka yaprağı çiğnetilerek uyuşturulduklarını tespit etti. Ayrıca Banisteriopsis caapi'den yapılan ayahuska içeceği ile sarhoş edildikleri öğrenildi. Bilim insanları, İnkaların Banisteriopsis caapi’nin antidepresan özelliklerini bilinçli olarak “kurbanların anksiyetesini ve depresif durumlarını azaltmak için” kullanmış olabileceğini düşünmektedir. Makalede ayrıca çocukların büyük ihtimalle aylar öncesinden başlarına geleceklerden haberdar oldukları ve kendi arzularıyla sürece devam etmekte zorlanabilecekleri de kaydedildi. Araştırmacılar, çalışmada ortaya çıkarılan kimyasalların halüsinasyonlara yol açmasa da çocukları sakinleştirip kurban ritüelinin kolaylaşmasına ve acı çekmelerinin azalmasına yardımcı olabileceğini öne sürüyor.

Bulunan kurban üzerine bir araştırma yapılmıştır. Bu araştırmadaki kız çocuğu 13 yaşında kurban edilmiştir. Ölmeden önceki son yılında yüksek oranda koka kullandığı tespit edilmiştir. Ölümünden önceki son hafta ise aldığı alkol oranı artmıştır. Bulunan İnka mumyası o kadar iyi korunmuştur ki, antik Capacocha ritüellerinde kurban edilerek sona eren birçok hayata ışık tutmuştur. Bu bilgiler kurbanın saçına yapılan biyokimyasal analizler sayesinde elde edilmiştir. Bu analizler, kurbanın son 2 yılında ne yiyip ne içtiğine dair bilgiler sunmuştur. Bu mumya sayesinde kurban edilen çocukların tarihi aydınlanmıştır. Araştırmacılar, İnkaların koka ve alkolün yardımıyla, kutsallarla ilişkili translara geçişlerini kolaylaştırdıklarını düşünüyorlar. Ancak bu uyuşturucu maddeler muhtemelen daha pragmatik amaçlara da hizmet etmiştir.

Özetle Capacocha, İnka toplumunun sosyal ve ruhsal yapısının derinliklerine inen, insanın doğa ve tanrı ile ilişkisini betimleyen bir ritüel olarak bilinmektedir. Bu ritüel, 15. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar devam etmiştir. Bu ritüeli ve İnka toplum yapısını anlayabilmek için imparatorluğun siyasal mantığını ve dini ilkelerini tarihi bağlam içinde okumak gerekmektedir.