Kişiliğin Aydınlık Yönü: Aydınlık Üçlü Nedir?

Psikoloji alanında son yıllarda yapılan çalışmalara bakıldığında, özellikle de pozitif psikolojinin de yaygınlık kazanmasıyla insanın daha "olumlu" yanlarına odaklanıldığı görülmektedir. Kişilik psikolojisi bağlamında insanın olumlu yanlarına odaklanan bu çalışmalardan birisi de Aydınlık Üçlü araştırmalarıdır. Aydınlık Üçlü, insan kişiliğinin olumlu yanlarını vurgulayan bir kişilik formülasyonudur ve üç alt boyuttan oluşmaktadır. Bunlar (1) İnsanlığa inanç, (2) Hümanizm ve (3) Kantçılık'tır

İnsanlığa inanç

İnsanların temelde iyi olduklarına inanma eğilimidir (Kaufman ve ark., 2019, akt. Dursun, 2023). Psikoloji bilimi özelinde Alfred Adler, Abraham Maslow ve Carl Rogers gibi kişilik kuramcıları da temelde iyi olduğuna dair bir inancı paylaşmaktadır (Evren, 2022).

Hümanizm (İnsancıllık)

Hümanizm, bireyin onuruna ve değerine verilen önemi ifade eder (Kaufman ve ark., 2019). İlk defa Romalı filozof Çiçero tarafından kullanılan hümanizm, insanların sahip olduğu ırk, din, dil veya başka herhangi bir özelliğine bakmaksızın sevmek anlamına gelmektedir (Dursun, 2023). 

Kantçılık

Kantçılık boyutu, kişilerin diğer insanları bir amaca hizmet eden araç olarak görmeyip onlara yalnızca kendi değerlerinden dolayı iyi davranılması gerektiği düşüncesini ifade eder (Dursun, 2023). Bir diğer ifadeyle Kantçılık, insanlara bir amaca hizmet eden bir araç olarak değil, yalnızca kendi değerlerinden dolayı iyi davranılmasıdır (Tekeş ve Bıçaksız, 2021). "Kantçılık" boyutu, adını Prusya kökenli 18. Yüzyıl Aydınlanma filozofu Immanuel Kant'ın "zorunlu buyruk" (kategorik imperatif) formülasyonundan alır. (Kaufman ve ark., 2019). Kant'ın zorunlu buyruk ilkesi uyarınca insanlara asla bir araç olarak davranılmamalıdır, zira insan akıl sahibi, rasyonel bir varlık olup ahlâki ve politik açıdan üstün bir varlıktır (Dursun, 2023). Dolayısıyla Kantçılık boyutunun, kişiliğin Karanlık Üçlü yapısındaki "Makyavelizm" boyutunun tam aksi yönündeki bir kavrama karşılık geldiği söylenebilir (Tekeş ve Bıçaksız, 2021). Makyavelizm, adını 1469 ve 1527 yılları arasında yaşamış Floransalı devlet adamı ve stratejist Niccolo Machiavelli’den alır. Machiavelli’ye göre siyasi güce yükselmek için her türlü aldatma, entrika, hile ve oyuna başvurulabilir. Karanlık Üçlü'deki Makyavelizm, aynı zamanda kişiler arası ilişkiler bağlamında da bu yolların kullanıldığı bir yapıyı ifade eder. Buradan da anlaşılacağı üzere Machiavelli, siyasi güç uğruna her türlü manipülasyonu meşru görür ve bu yönüyle insanları bir araç gibi kullanmaya karşı bir felsefe ve anlayışa sahip Kantçılık düşüncesi ile tezat oluşturur.

Kaynaklar

Dursun, A. (2023). Karanlık Üçlü Kişilik Özelliklerine Alternatif Pozitif Bir Bakış: Aydınlık Üçlü Kişilik Özellikleri. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 4(7), 44-58. DOI:10.51503/gpd.1219161

Evren, M. (2022). Jean Jacques Rousseau’da İnsan Doğasına İlişkin İyimser Çözümlemelerin ve Doğuştan Ahlaki Duyguların 20. Yüzyıl ve Günümüz Psikoloji Çalışmalarındaki Yerine Dair Bir Değerlendirme Temaşa Felsefe Dergisi 17, 78-91 . https://doi.org/10.55256/temasa.1026097

Kaufman, S. B., Yaden, D. B., Hyde, E. ve Tsukuyama, E. (2019). The Light vs. Dark Triad of Personality: Contrasting two very different profiles of human nature. Frontiers in Psychology, 10(467), doi: 10.3389/fpsyg.2019.00467

Tekeş, B. ve Bıçaksız, P. (2021). Aydınlık Üçlü (Light Triad) Ölçeğinin Psikometrik Özelliklerinin Değerlendirilmesi. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 8(3), 535–556. DOI: 10.31682/ayna.871395

Görsel Kaynaklar

https://pixabay.com/tr/photos/kaliningrad-k%C3%B6nigsberg-an%C4%B1t-kant-5147832/