Rönesans Felsefesi ve Francis Bacon

Rönesans Felsefesi ve Barındırdıkları

Rönesans dönemi, “hümanizm” düşüncesinin belirgin olarak gözükmeye başladığı zamanlara tekabül etmektedir. Hümanizm etkisini göstermeye başladıktan sonra, "insan" felsefenin öznesi haline gelmiştir.

Rönesans öncesinde kilisenin boyundurluğu altında bir yaşam sürdürülürken ve "felsefe" kilisenin baskısı altında iken; bu durumu geride bırakabilmek için “rasyonalizm” ön plana çıkmıştır. İnsan, aklını ve bilimsel yöntemleri kullanarak ilerlemeyi hedef haline getirmiştir. Bu sayede felsefe, dinin prangaları altından kurtulmaya başlamış ve özgürleşmiştir.

Bu durum sonucunda cevap aranan şey "kesinlik" olmuştur. Şeylerin nasıl ve ne kadar bilindiği merak edilmeye başlanmıştır. Bu durum insanın düşünme kabiliyetinin gelişmesine ve daha fazla düşünmesine olanak sağlamıştır. Bu düşünme sonucunda da modern felsefe doğmuştur. Bimsel-felsefi alana geçiş başlamış ve filozoflar “din felsefesi”ni geride bırakarak, “doğa felsefesi”ni ele almaya başlamışlardır. Bütün bunlar altında yatan sebep, insanın tekrardan özgür düşünebilmesini sağlamak ve bireyi ön plana çıkarabilmektir.

Francis Bacon ve Görüşleri

Rönesans döneminin önde gelen düşünürlerinden biri olan Francis Bacon, bilginin büyük bir güç olduğuna inanmıştır.

Bacon'a göre, bilgi insanın dünyayı anlaması ve kontrol etmesi için kritik bir öneme sahiptir. Bu görüşünü bilgi güçtür sözüyle özlü bir biçimde ifade etmiştir. Bilgiyi ve gücü eşdeğer şeyler olarak ele almıştır. İnsanın, sahip olduğu bilgiler ile doğayı anlayabileceğini ve hatta doğaya hükmedebileceğini düşünmektedir. Bu bağlamda, Bacon doğayı, varlık ve gerçeklik araştırmalarında temel bir kaynak olarak görmüştür.

"Novum Organum" isimli eserinde, bilginin yoluna çıkan engelleri/"idolleri"(putları) tanımlar. Bacon’a göre bu idoller, insan zihnini yanlış yönlendiren ve gerçek bilgiye ulaşmasını engelleyen önyargılar ile yanlış inançlar olarak dört gruba ayrılır:

1.Soy İdolleri

Soy idolleri, insanın doğasından gelen, türünden kaynaklanan önyargılardır. Bu idoller, insanoğlunun sahip olduğu zayıflıklar ve yanılgılarıdır. İnsanlar düzeni arayan varlıklardır ve bu sebepten rastgele gerçekleşen olaylarda dahi bir düzen ararlar. Bu durum onları yanılgılara sürükleyebilir. Bu durum onun soy idollernden kaynaklanır.

2.Mağara İdolleri

Mağara idolleri, kişisel deneyimler yoluyla, çevre ve karakter kriterleri ile oluşan önyargılardır. Birey yaşadığı çevre, içinde bulunduğu durumlar onun mağarasını oluşturur ve bu mağara dışındaki gerçekleri görmesi olanaksızdır. Bireyin kişisel görüşleri, onun dünyaya karşı bakışını etkileyen durum olmuş olur.

3.Çarşı/Pazar İdolleri

İnsanlar iletişim yoluyla, "dil" kullanarak etkileşime girmektedirler. Dilin yanlış kullanımı ve içerisinde barındırdığı belirsizlikler iletişimde aksaklığa sebep olmaktadır. İnsanların bir kelimeyi, terimi farklı anlamda kullanması, iletişimde yanılgıya düşmeye sebebiyet verir ve bu durumda kelimeler gücünü kaybeder. Öyleyse bu idoller dildeki yanlışlar veya belirsizliklerden oluşan önyargılardır.

4.Tiyatro İdolleri

Tiyatro idolleri, belirli olan düşünce sistemlerinin görüşleriyle dünyaya bakmaktır. Bacon açısından bu durum, tiyatro sahnesinde oynatılan bir oyunun sahteliğini gerçekmiş gibi algılayarak hataya düşmektir. Öyleyse gerçek olan ile ilişkiyi engelleyen kurgusal bir dünyanın varlığı söz konusudur demektir.

Rönesans ve Bacon'ın İdolleri

Peki Bacon'ın ortaya koyduğu bu idoller, içinde olduğu dönemde neyi anlatmaya çalışmaktadır?

Rönesans bireyi zincirlerden kurtarmaya ve özgürce düşünebilmesini sağlamaya çalışırken; Bacon da insanın düşüncelerinin nasıl zincire vurulduğunu göstermek istemektedir. Ona göre bu idoller, insan düşüncesinin hatalı kalıplarını ve yanlış varsayımlarını temsil etmektedir. İnsan, dünyayı ve gerçekliği doğru bir şekilde algılamasını engelleyen ön yargılar ile zihinsel engellere sahiptir.

Rönesans dönemi bireyin özgürlüğe sahip olmasını istiyordu fakat özgür kalınması gereken noktaları vurgulaması yetersiz kalmaktaydı. İşte Bacon bu noktada kendi görüşlerini ortaya koyarak dönemin bilim ve felsefe alanındaki düşünsel eksikliklerini ve yanlışlarını vurgulamıştır. Bu vurgulamalar sayesinde Rönesans'ın başlattığı özgürleşme hareketine derin bir katkı sağlar ve modern bilimsel yöntemin ve eleştirel düşüncenin gelişimine zemin hazırlar.