Metadata (Üst Veri) ve Kütüphanecilik
Veri hakkında veri...
Metadata, kapsamı büyük olan konulardan biridir. Bilgisayar bilimlerinde ortaya çıkmış olup çoğu alan için bilgiye erişim sürecini kolaylaştırdığından dolayı oldukça önemlidir. Bilgisayar terminolojisinde “meta” ön eki genellikle “hakkında” anlamındadır, Kütüphanecilik ve bilgibilim alanında da kitap gibi materyallere kimlik oluşturmada, tanımlamada ve tarif etmede kullanılır.
Veri hakkında veri...
Metadata terimi ilk olarak 1960’lı yılların sonunda kullanıldı. 1986’da yazılım ve sağlık alanında çalışan Jack Myers’in yönetici olduğu The Metadata Company adlı Şirketin ticari markası olarak onaylandı. 90'lı yılların başında metadata terimi "kullanışlı bilgisayar dosyaları yapmakta gerekli olan bilgi" anlamında kullanıldı.
Metadata tanımlanan girişlerin yönetimi, değerlendirilmesi keşfi ve kimliklendirilmesine yardımcı olmak için bilgi varlıklarının özelliklerini tanımlayan yapılandırılmış ve kodlanmış veridir. "Metadata, bir bilgi kaynağını tanımlayan, açıklayan, yerini bildiren ya da onun kolayca bulunmasını, kullanılmasını ve yönetimini sağlayan planlanmış (yapısallaştırılmış) bilgidir."
Terim olarak kütüphanecilik ana sözlüğüne Dublin Core metadata elemanlarının bulunması ve tanıtılması ile birlikte 1995 yılında girdi. Dublin Core seminer düzenleyicisi, World Wide Web konsorsiyumunun aktif katılımcılarındandı. Bu seminer henüz yeni yeni oluşan Web’in gelişiminin yönetimiyle ilgiliydi. Böyle olunca Dublin Core’un ilk başlangıcı, kütüphane ve web topluluğu arasında -iki sahadan yeni ve başka bir şey oluşturma aracısı olarak- hizmet vermiş oldu, aynı zamanda kütüphane topluluğunu yeni kavram ve terminolojilerle harekete geçirdi.
Metadata hakkında yapılan bazı tanımlar kütüphanecilik alanında kullanılan kataloglar ve dizinlerle aynı anlama sahiptir. Kullanılan kütüphane katalogları da işlevi itibariyle bir metadatadır. Basılı bilgi kaynakları için dizinlerde ve kataloglarda bibliyografik alan (başlık, yazar, kaynak vb.) tanımlamaları yapma gibi uygulamalar kütüphanecilikte uzun yıllardır kullanılmaktadır. Metadata terimi; kart kataloglar gibi tanımlayıcı içerik sunuculara işaret eder.
Paul Miller'a göre metadata; kaynak bulmak, onun değerli olup olmadığına karar vermek, nerede olduğunu bulmak, ne zaman ve kim tarafından hangi amaçla üretildiğini kaynağa girişe izin verilip verilmeyeceğini ve bunun ne kadara mal olacağı bilgisini verir. Bu yeni bir uygulama değildir, kökleri kütüphane bilimine dayanır. Bu sebeple kütüphaneciler yüzyıllardır kataloglama formunda veri hakkında veri üretmekte olduklarını çabuk algılamışlardır.
Kaynakça
Adamcıl, F. (2007). Türkiye’deki Üniversite Kütüphanelerinde Metadata Kullanımı. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.