Modern Çağın Filozofu Ulus Baker

Ulus Baker 47 senelik hayatına sığdırdığı müthiş entelektüel birikimi ve bizlere miras olarak bıraktığı çevirileri, eleştirileri yazdığı onca yazı ve kaynak ile unutulmamayı hak eden pek değerli sosyolog, filozof, eleştirmen, yazar ve bir öğretim üyesidir.

Dünyayı yorumlama ve anlama biçimi, yaşam tarzı ve kuramları ile hatırlanmalıdır. Öncelikle bu yazı da Ulus Baker kimdir (?) sorusunun cevabını alacaksınız.

Ulus Baker Kimdir?

1960 yılının 14 Temmuz günü Rusya'nın Leningrad şehrinde dünyaya gelmiştir Ulus Baker. Annesi ve babası dönemlerinde kendi isimlerini işlerindeki başarıları dolayısıyla duyurmuş entelektüel bir çiftti. Annesi Pembe Marmara bir şair ve öğretmen, babası ise psikiyatrsitti. Çocukluk ve ilk gençlik yıllarını Kıbrıs'ta geçiren Ulus Baker için anne ve babasını erken yaşta kaybetmesi ve Kıbrıs Savaşı'nın yaşanması hayatında önemli bir kırılma noktası olmuştur.

Üniversite eğitimi için Ankara'ya gelen Ulus Baker, lisans eğitimini ODTÜ Sosyoloji bölümünde tamamlamıştır. Aynı şekilde asistan olması ve öğretim üyeliğine geçmesi de burada olmuştur.

“Tutkularla gerçekleştirilebilen her şey akılla da gerçekleştirilebilir” (Baker Ulus, Virgül Dergisi, Ekim 1997, sayı 1)

Ulus Baker için sadece sosyoloji değil, felsefe de oldukça önemli bir yer tutmuş olacak ki 17.yüzyıl kıta felsefesini yaptığı çevirilerle Türkiye'deki okurların da okumasına imkan vermiş oldu. Ulus Baker yedi dil bilen ve bu diller de okumalar ve çeviriler yapan bir entelektüeldi. Gilles Deleuze çevirileri bu bağlamlarda önemli yer tutmaktadır. Özellikle Spinoza Ulus Baker'in düşüncelerini şekillenmesinde ve kendisi için önemli bir düşünürdür. Hatta Ulus Baker'e neden Spinozacı olduğu sorulduğunda şu şekilde cevap verir: “Tarihin hiçbir noktasında onun kadar ‘düşünme’ ile ‘inanış; ‘çaba’ ile ‘arzu’; ‘iktidar’ ile ‘üretim kuvveti’ arasındaki farkı o kadar yalın bir biçimde anlatan birine daha rastlamadım.” 

Ayrıca İstanbul Bilgi Üniversitesi ve Özgür Üniversite’de sinema tarihi ve sosyoloji dersleri de verdi. Bilhassa Rus sineması üzerine yaptığı detaylı incelemeler, benim ilgimi çeken önemli bir nokta oldu. Sinemaya olan yatkınlığı, engin bilgi birikiminin sadece bir parçasıydı. Özellikle Dziga Vertov ve Tarkovsky’e olan hayranlığı ve beraberinde gelen sinema eleştirileri, bugün Avrupa’da birçok sinema okulunda okutulmaktadır.

Ulus Baker felsefi düşüncelerin sadece kitaplarda değil, hayatın içinde olduğunu ve olması gerektiğini savunurdu. Bu sebeple Baker'i anlamak her zaman mümkün olmayabiliyordu.

Hayatın her şeyden önce bir akış olduğunu, beden-ruh ayrımını kabul etmeyen ve düşüncenin ölümsüzlüğünü savunan Ulus Baker, limitsiz söylev ve düşüncelerin gelişi güzel bir bedende vücut bulmuş hali gibidir. Zaten Baker için de nasıl göründüğümüzden çok ne düşündüğümüz ve bunu nasıl yaptığımız önemlidir.

Vedası

Tüm bu düşünceler sisteminde ve fani dünya da onun dış görünüşünün ve bedeninin ihtiyaçlarının pek önemi yoktu. Baker toplumsal normların dışında yaşayan, muhteşem geniş bir zihine ve düşünmeye sahip olan biriydi.

12 Temmuz 2007'de böbrek ve kalp yetmezliği sebebiyle hayata gözlerini yumdu.

Ardından Bıraktıkları

O bir çok eseri ve düşünce biçimini Türkçe ile buluşturarak, yaşadığı süre boyunca bir dizi yazı, eleştiri ve çevirilerle ardında çok değerli izler bıraktı. Bunlardan bazıları şu şekilde;

Ansiklopedi: Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi (Tanıl Bora ile, 1988).

Deneme-İnceleme: Aşındırma Denemeleri (2000), Siyasal Alanın Oluşumu Üzerine Bir Deneme (2000, 2005), Kent Üzerine Dört Ders, Spinoza Üzerine On Bir Ders, Yüzeybilim Fragmanlar (2009), Kanaatlerden İmajlara - Duygular Sosyolojisine Doğru - Duygular Sosyolojisine Doğru (2010), Dolaylı Eylem (2012), Sanat ve Arzu (2015).

Çeviri: Pratik Felsefe (Spinoza’dan, 2005), Spinoza - Pratik Felsefe (Gilles Deleuze’den Alber Nahum ile, 2011).

KAYNAKÇA

Duvar, Gazete. “Özlediğimiz bir Ankaralı: Ulus Baker.” https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2020/07/12/ozledigimiz-bir-ankarali-ulus-baker, 7 Aralık 2020.

https://t24.com.tr/haber/ulus-baker-10-yildir-aramizda-yok,414186

https://www.birikimdergisi.com/birikim-yazi/4590/medyaya-nasil-direnilir#.Xg2s6FUzbIU