Neden Türkiye?

Afganistan sahip olduğu etnik çeşitlilik ile iç politikaları konusunda karışık meselelere sahiptir. Çatışma üreten yapısı ile karmaşık bir çözüm sürecinden geçen Afganistan'da istikrarsızlık doğal bir olgu olmuş, insanların yaşam standartları düşüp, gelecek endişeleri artmış ve göç, günlük hayatın bir parçası hâline gelmiştir. Bu göç meselesine girmeden önce Afganistan hakkında bilgi vermenin daha doğru olacağını düşünüyorum.

Afganistan, Orta Asya'da yer alan, etnik ve dinî çeşitliliğe sahip bir ülkedir. Nüfus yapısı oldukça karmaşıktır. ve farklı etnik gruplar arasında dağılım gösterir. Toplam nüfusu 2021 yılı itibariyle tahmini 40 milyon civarındadır. Ancak bu rakam, sürekli olarak değişen bir demografik yapıya sahip olan Afganistan için kesinlikle doğru diyemeyiz.

Etnik gruplar konusuna gelindiğinde bu grupların en büyükleri Peştunlar, Tacikler ve Hazarlar, Özbekler ve Beluçlardır. Din konusunda da Sünni ve Şii müslümanlar olarak bir çeşitlilik vardır. Afganistan'ın nüfusu çoğunlukla kırsal alanda yaşamaktadır. Ancak son yıllarda savaş, çatışma, ekonomik nedenlerle şehirlere göç başlamıştır. Türkiye jeopolitik konumundan dolayı Asya, Avrupa ve Afrika kıtalarının arasında bir köprü konumundadır. Avrupa'ya olan yakınlığından dolayı Asya ülkelerinden gelecek olan göçler için oldukça cazip bir noktadır. Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal ettiği dönemlerde Pakistan ve İran'a büyük göç dalgaları gerçekleşmiştir. Bu göçlerden Türkiye de nasibini almıştır.

İşgalin ardından 5000 Afgan Türkiye'ye göç etmiştir. 2000'li yıllarda bu sayı giderek artmıştır. Bunların sonucunda Türkiye 2019 yılında 3,7 milyon kişi ile en çok mülteci barındıran ülke olmuştur. Afganlar Türkiye'yi seçmesinden çok çeşitli nedenler var. Genel nedenlere baktığımızda üç grup karşımıza çıkmaktadır: Çalışma, eğitim ya da diğer bir nedenle düzenli göç kapsamında Türkiye'ye göç etmiş Afganistan uyruklular. Bir diğer grup, Türkiye'ye göç eden ve hâlen uluslararası koruma başvurusu ve statü sahibi konumunda olan Afganistan uyruklular. İlk iki grubun dışında kalan düzensiz göç yoluyla Türkiye'ye göç eden ve geri gönderme merkezlerinde bulunan Afganistan uyruklular. Genel olarak bu üç başlık önümüze sunulmaktadır. Bazı diğer sebepler de vardır. Bunlar da coğrafi yakınlık, güvenlik ve istikrar olabilir. Yukarıda bahsettiğim gibi Türkiye, Avrupa'ya olan yakınlığından dolayı çok cazip görünmektedir. Avrupa'ya geçişte en kolay adres Türkiye'dir. Ancak Avrupa'ya geçememe olasılığında da Türkiye hâlâ çok cazip görünmektedir.

Türkiye'nin büyük kesiminin müslüman olmasından dolayı kendilerini daha yakın hissettikleri de bir gerçek. Araştırma yaparken karşıma çıkan bir makalenin araştırma konusu 15 mülteci Afgan ile yapılan röportajlardı. Orada 21 yaşında bir erkek ile yapılan konuşmadan şu kısmı paylaşmak istiyorum. "Türkiye, Müslüman bir ülke. İsimlerimiz, kültürümüz aynı, geçmişte hepimiz Osmanlıydık, kendimizi yakın hissediyoruz, o yüzden Türkiye'deyiz." Çoğunun düşüncesi bu şekildedir.

Mülteci olarak gelen bu kesimin hiçbir şekilde Türkiye Cumhuriyeti ismini algılayıp kabullenebildiklerini düşünmüyorum. Yazıyı hazırlarken karşılaştığım veriler beni bu düşünceye itmiştir. Ülkenin laik bir yönetimi olduğunu kabul edemiyorlar ve devleti Osmanlı'nın bir alt birimi olarak düşünüyorlar. Ayrıca kendilerini Osmanı mirasçısı olarak görüp, bu toprakları hak etmediğimizi düşünen pek çok kişi gördüm. Ülkeye giren Afganların çoğunluğunun erkek ve neredeyse otuz yaşına gelmemiş olmaları da büyük bir tehdittir. Demografik yapının bozulması millî güvenlik sorunudur. Bu kadar düzensiz gelen sığınmacı bir millî güvenlik sorunudur.

Bu yazıda sadece Türkiye'nin neden bir tercih olduğu ve Türkiye'ye olan bakış açısına değinilmiştir.