P4C(Çocuklar İçin Felsefe) Nedir ve Nasıl Yapılabilir?

Günümüzde insanların her şeye karşı merak duyar bir hal alması, gördükleri şeylere karşı “nedir?” sorusunu akla getirmektedir. Her şeyin ne olduğunun merak edilmesi de özellikle küçük yaşlardan itibaren başladığı görülmektedir. Bu soruya cevap arayışı da felsefeyi gün yüzüne çıkartır ve bunun sonucunda akıllarda temel bir soru yer edinmeye başlar; “felsefe nedir?”. Bu temel sorunun etrafında şekillenen bazı sorular da baş gösterecektir; “felsefe çocuklarla yapılabilir bir şey midir?”, “felsefe nasıl yapılır?”, “felsefe yapmak için neler gerekir?” vb. Bu sorular özellikle son yıllarda hayatımızda oldukça fazla yer edinmeye başlamıştır ve aslında çocuklara baktığımız zaman düşünme konusunda hiçbir engele sahip olmadıklarını; tam tersine toplumsal etkilerin, kendi ailelerinin veya sistemin onlara engel koyduğu görülmektedir.

Ergenlik ve/veya erken yetişkinlik dönemleri insanın özgürce düşünmesinin en hat safhada olduğu zaman dilimidir. Çocuklar bu dönemde kendi kimliklerinin farkına varmaya, farklı değerleri sorgulamaya ve kendi düşüncelerini oluşturmaya başlarlar fakat içinde yaşadığı toplum kendi kuralları doğrultusunda onu bir kalıba sokmaya çalışır. İşte bu su sürecin önüne geçen, düşünce yapılarının değişmesine sebep olan engellerin aşılması için çocuklarla felsefe yapma, yani P4C yöntemi ortaya çıkmıştır.

Öyleyse başlıkta kendini gösteren “çocuklarla felsefe yapılabilir mi?” sorusunun cevabını verecek olursak; evet, çocuklar ile felsefe yapılabilir. Peki ya P4C nedir?

P4C Nedir ve Neyi Amaçlar?

Aslında bu sorunun cevabı çok basittir çünkü küçük yaşlara kadar inmiş olan “nedir?” merakı, çocukları doğal olarak felsefeye götüren basamaktır. Yani felsefe, çocuklarla yapılabilecek bir şey olma halini çocukların merak duygusuyla kendiliğinden ortaya çıkartmaktadır. İster istemez felsefeyle haşır neşir olan çocuklar veyahut yetişkinler, meraklarını dindirmek istemektedirler ve bunu da P4C anlayışı ile gerçekleştirebilirler. Peki ya başlıkta ele aldığımız sorunun, "nedir bu P4C" cevabu nedir?

Açılım olarak “philosophy for children”, yani Türkçe karşılığı “çocuklar için felsefe” anlamına gelen bu yöntem; küçük yaşlardan itibaren çocuğa sorgulamayı, bağımsız düşünmeyi ve bu düşünceleri tartışma yöntemiyle geliştirmelerini amaçlar.

Çocuklar için felsefe (P4C) metodu Profesör Matthew Lipman tarafından 1960 yılların sonlarında ortaya atılmıştır. Lipman açısından çocuklar “neden?”, “niçin?” gibi sorular sormaya başladığı andan itibaren felsefeye adım atmış ve felsefi düşünmeye başlamışlardır. Çocuklar için felsefe yöntemi de, küçük yaştan itibaren düşünmeyi daha etkili kılmak için çocuklara felsefenin ne olduğunu, çocukların kendi düşüncelerini ve iç dünyalarında barındırdıkları duyguları nasıl dışa vurup paylaşabileceklerini öğretmeyi/kazandırmayı hedeflemektedir.

Çocuklara Felsefe Yapmanın Metodu

Çocuklarla felsefe yapmanın metodu, Yunan filozof Sokrates'e dayanmaktadır. İsmini buradan alan "Sokratik Yöntem" metodu kullanılmaktadır.

Sokratik öğretim tarzı, tartışmaları, sorgulamayı ve analiz etmeyi içeren bir Sokratik öğretim modelidir. Bu yöntem, muhatapların kendi inançlarının yanı sıra başkalarının inançlarını incelemeye teşvik eder ve birey merkezli bir öğrenme yöntemidir.

Soru cevap yönteminin özel bir biçimi olan Sokratik yöntem, antik dönem Yunan filozofu Sokrates’in felsefi düşünüşü ve bilgiyi soru sorarak öğretme yöntemidir. “Felsefe değil, felsefe yapmayı öğretmenin yolu” olarak tanımlanır. Bireye sorular sorarak düşünmesinive muhakeme etmesini sağlar.

Nasıl Bir Düzen İçerisinde Gerçekleştirilir?

Bir P4C etkinliği yapılırken özellikle "çember oturma tekniği" çok önemlidir. Bireyleri anlatılan veyahut izlenen şeyin içerisine dahil etmek için, onlarla iletişimi daha rahat kurabilmek ve dahil edebilmek için çember şeklinde bir düzen kurulmalıdır. Aynı zamanda, seçilen kitabın, dizinin, filmin, sanat eserinin vb. şeylerin felsefi bir konusu olması ve üzerine tartışılabilmesi gereken temel bir sorunu bulunmalıdır.

P4C uyaranı, yapılacak yaş grubuna göre seçilmelidir. Çocuklar için onlara uygun olan uyaranlar ve yetişkinler ile yapılabilecek olan uyaranlar birbirlerinden farklı olacaktır. Çocuklar için uyaranlar, yaş grubuna göre, anlaşılabilecek olan konular belirlenerek oluşturulmalıdır.

Örneğin sevgi, saygı, hayırseverlik gibi konular çocuklar için işlenebilecek konulardandır. Bu konular aynı zamanda yetişkin gruplar ile de sorgulanabilir fakat yetişkinler için olan konular küçük yaşlara indirgenemez. Bu gruplar kendi aralarında bir "kolaylaştırıcı" eşliğinde tartışırlar ve 5 yaş üstündeki çocuklar ile rahatlıkla yapılabilir. Sadece çocuklara yönelik olarak değil, yetişkin gruplar ile de soruşturma gerçekleştirilebilir.

P4C Ne Kazandırır?

• Felsefeyi tanımaya olanak sağlar.
• Yaratıcı düşünmenin gelişimine olanak sağlar.
• Eleştirel düşünme gelişimine olanak sağlar..
• Özgüvenin gelişimine olanak sağlar.
• Farklı bakış açıları kazandırır.
• Merak duygusunun gelişimine olanak sağlar.
• İletişim becerilerinin gelişimine olanak sağlar.
• Kavramları öğrenmeyi ve üzerine düşünmeyi geliştirir.
• Kendini ifade edebilmeye olanak sağlar.
• Farklı görüşlere saygı duymayı ve tartışmaya girmeyi sağlar.
• Demokratik bir ortama alışmayı sağlar.
• Sorgulamaya ve fikir üretmeye olanak sağlar.