Platform 2: Metaforlar ve Teoriler

4 Ekim’de Netflix üzerinden ilk gösterimini yapan Platform 2 izleyicileri ile buluştu. İlk filmden 10 ay öncesinde geçen film,ön hikaye niteliği taşımasının yanı sıra, anti-kapitalist alegorisi, örtük anlatımı ve dini metaforları ile teori üretimine de oldukça açık. Böylece, kendi reklamını sağladığı gibi gündemde kalmayı da epey bir başarıyor. Sınıfsal farkların ve toplumsal adaletsizliğin olduğu bir sistem eleştirisi olan film, maalesef ilk filmdeki soruları yanıtlamıyor. Hatta bunun üstüne, yeni bir şey sunmadığı gibi izleyicilerin kafasında daha fazla soru işareti bırakıyor. İlk filmle aynı kurguya sahip olmasının dışında tek ayrım, şiddet ve kan oranında artış gösteren farklı karakterler diyebilirim. Ancak filmde, sahnelerin arasına çok güzel yedirilmiş, gözden kaçırılmaması gereken bazı detaylar mevcut: hayat ve din metaforları.

Devasa dikey bir hapishane olan Platform, bana göre insan doğasının bencil ve açgözlü yapısını simgesel bir yolla anlatan toplumsal bir yansıma aslında. Platform, esasında dikey bir öz deneyim merkezi. Başlangıçta insanlar kayıt oluyor. Sonrasında mahkumlar her ay rastgele katlara atanıyor ve o ay hangi hatta olacaklarını bilmiyorlar. 

Karakterler

Perempuan dış dünyada ünlü bir sanatkardır. Platformda ise kendini affetme uğraşında olan bir mahkum. Bir çocuğun ölümünden kendini sorumlu tutuyor ve bu sebeple suçluluk duygusu içerisinde boğuluyor ve bir nevi suçluluk trajedisi yaşıyor. Hayvanlara şiddet içeren davranışları betimleyen çalışmalar yapan Perempuan, ironik bir şekilde platformda en tehlikeli hayvanı, insanı gözlemliyor. Erkek arkadaşını ve onun oğlunu sanat sergisine davet etmesiyle Perempuan’ın trajedisi başlıyor. Köpek figürlü bir heykelin çocuğun üstüne düşmesiyle çocuk vefat ediyor. Heykelin tehlikeli olduğunu bildiği hale hiçbir önlem almayan Perempuan, suçluluk duygusu içinde kayboluyor ve kendi deyişiyle ‘kendini affedebilmek için zaman’ istiyor. Böylece, içsel bir kefaret yolculuğuna çıkıyor.

Zamiatin ise işini, ailesini ve akıl sağlığını kaybetmiş obsesif bir mahkumdur. Kendisini bir otorite figürü sansa da, bu durum kendisini kandırdığı bir hayalden başkası değildir. Kendisi eşini ve çocuklarını terk edip aile evini yaktığını iddia etse de, aslında ebeveynleri tarafından disiplin öğrenmesi için platforma gönderilmiştir ve platforma gelmeden önce karısı ve çocukları onu terk etmiştir. Ayrıca Zamiatin, kendisininin matematiğe adayan bir bilim insanı olduğunu iddia etse de, negatif bir sayının karekökü, yani sanal sayı ile karşılaştığında aklını yitirmiş ve bu durumu obsesyon haline getirmiştir. Filmin birçok noktasında onu duvara sanal sayının formülünü yazarken görebiliriz. Sonunda ise, kendi gerçeğini kabul eder ve yiyecek çaldığı için kat arkadaşı Perempuan cezalandırılmasın diye intihar eder.

Sabahat, Zamiatin’in intiharından sonra Perempuan’a atanılan yeni kat arkadaşıdır. 6 aydır platformdadı. Yasaya uymadığı için Dagin Babi tarafından bir kolu kesilmiştir. Platformda yaşanan olaylardan sonra hücre arkadaşı Perempuan’a kaçış planını anlatır. Plan şöyledir: Tüm mahkumlar her ayın sonu anestezik bir gazla bayıltılıp yeni hücrelerine yerleştirilir. Bu durumu kendi lehlerine çevirip gazla bayıltıldıkları sırada ölü taklidi yapacaklar ve sonrasında ölü cesetlerle birlikte yukarıya çıkarılıp kaçabileceklerdir. Ancak bu planı gerçekleştirebilmek için, bir mahkumun yanında getirdiği “Boğulan Köpek” isimli tabloyu bulmaları gerekiyordur. Bütün bu plana rağmen Sabahat, Dagin Babi ve ekibi tarafından öldürülür ve hiçbir zaman bu fikrini gerçekleştiremez ama planı Perempuan’a miras kalır ve Perempuan planın kritik figürü olan tabloyu bulup yediğinde platformdan kaçmak için bir fırsat yakalamış olur. 

Burada diğer bir gönderme ise, Perempuan’ın erkek arkadaşının çocuğunun ölümüne sebep olan heykelin de bir köpek olmasıdır. Platforma giriş sebebi bir köpek figürü olan Perempuan’ın, platformdan çıkışı da yine bir köpek figürü sayesinde gerçekleşir. Perempuan bu planı gerçekleştirir ve uyandığında gaz maskeli adamların yerçekimsiz bir ortamda yüzen bir ceset kitlesini hareket ettirdiğini görür. Bu yerçekimsiz ortam, platformun yerçekimini açıp kapatabildiği bir mekanizmaya sahip olduğu veyahut platformun uzayda olabileceği ihtimallerini akla getirir. 333. kata getirilen Perempuan, burada gaz maskeli adamların platformun en son katına bir çocuk bıraktıklarını görür. Çocuk platform yöneticileri tarafından bir oyun hiyerarşisinde en üst noktaya ulaşabildiği için seçilmiştir. Perempuan bir kefaret ihtiyacı ile çocuğu yanına alır ve 333. katın altına, Çukur’a iner. Burada kendisini karşılayan zayıf insan topluluğu ona yolculuğun sona erdiğini, çocuğun ise başka bir şansı olduğunu söyler. Bu cevap aslında sembolik bir ölümü nitelendirmektedir. Perempuan kendini affetmek için zaman ister ve bu yolculuk ona bunu sağlar. Filmde de bahsedildiği üzere, en kötü hapishane zihnimizde yarattığımız hapishanedir. Nihayetinde Perempuan, hem fiziksel olarak platformdan hem de zihinsel olarak kendi yarattığı hapishaneden kaçar. En sonda Perempuan, çocukla birlikte platformun üzerine çıkar ve film o noktada biter. Son bir sürpriz olarak, son sahnede Perempuan’ın ilk filmdeki Goreng’e sarıldığını görüyoruz. Bu durum onların birbirlerini tanıdıklarını gösterir ve Goreng’in Perempuan’ın erkek arkadaşı olabileceği ihtimalini akla getirir.

Efendi, hala hayatta olabilecek veya olmayabilecek, Çukur’da yasayı yaratmış, hayal mi gerçek mi olduğu bilinmeyen bir karakterdir. Efendiyi kimse göremez. Yalnızca kutsanmış olanlar ona tanıklık edebilir. Mahkumlara göre efendi, yemek yemeden 1 ay hayatta kalabilecek kadar kudretlidir ve kendi etinden parçalar keserek ihtiyacı olanlara besin sağlayacak kadar yüce gönüllüdür. Kutsanmış olanlar, bu sayede efendi hikayesine tutunarak kendilerinde güç ve kontrol kaynağı bulurlar. Dagin Babi ve ekibi bunun en bariz ve gaddar örneğidir.

Dagin Babi, kendi önder ilan etmiş, gaddar cezaları ile nam salmış acımasız bir kutsanmıştır. Platformun düzenini sağlamaya yemin etmiş bir dini tarikat lideri ve aynı zamanda ölümle sonuçlanan vahşetlerin yaratıcısıdır. Dagin Babi kendini mesih figürü olarak görür ve kendine göre düzeni ve adaleti sağlar. Bu noktada kaçırmamanız gereken bir gönderme vardır: Dagin Babi’nin gözleri bağlıdır. Tıpkı tüm dünyada adalet sembollerinin gözlerinin bağlı olması gibi…

Yasa

Platformda belirli kurallardan oluşan bir yasa vardır. Her mahkum sadece kendi seçtiği yemeği yiyebilir. Takas dışında kimse başkasının yemeğine dokunamaz. Ancak bu kurallar oldukça kırılgandır. Eğer bir kişi bile bu kuralları çiğnerse bütün sistem çöker. Kurala uymayan kişi barbar olarak etiketlenir ve barbarlar üstündeki iki katta yaşayan toplam 4 kişi tarafından cezalandırılır.

Metaforlar ve Anlamları

Filmde bazı Hıristiyanlık bağlantıları karşımıza çıkıyor. Bu bağlamda, Efendi’nin Mesih’i betimlediği düşünüyorum. Efendi de aynı Mesih gibi halkı platform mahkumları için kendini feda etmiştir. Ayrıca, filmde Hristiyanlıkta “Son Akşam Yemeği” olarak nitelendirilen ritüeli anımsatan bazı detaylar mevcut. Perempuan filmin son kısmında platformun son katmanı 333. kata ulaştığında efendi ve onun 11 havarisini görür. Yanlış okumadınız. 11 havari görür çünkü 12. havari Perempuan’dır ve Perempuan Mesih’e ihanet eder. Yani, Perempuan aslında Yahuda’yı temsil etmektedir. Mesih bu noktada, ihanet eden havarisine bir bıçak fırlatır ve böylece Perempuan rüyasından uyanır. Bu sahne Son Akşam Yemeği’nin bir temsili niteliğindedir.

Platformda 333 kat ve her hatta toplam 2 kişi bulunur. Sadece en son katman olan 333. katta tek bir kişi -bir çocuk- bulunur. Böylece, platformda toplamda 665 mahkum vardır. Efendi figürünü de işin içine katarsak bu sayı 666’ya tamamlanır. Bildiğiniz üzere, 666 şeytanın sayısıdır. Bu durum platformun şeytani bir sistemin parçası olduğuna dair bir atıf olabilir. Ayrıca, filmde 333 sayısı İtalyan şair Dante’nin 14. yüzyılda yazmış olduğu İlahi Komedya adlı epik şiirine göndermeler mevcuttur. Dante’nin İlahi Komedya’sının birinci kısmı Inferno’dur. Inferno, bir cehennem tasvirine yer verir ve cehennemin 9 çemberini konu alır. Dante’nin Inferno’sunda tasvir edilen dokuz cehennem çemberi, günah ve cezaların giderek ağırlaştığı bir yolculuğu simgeler. Her bir çember, farklı bir seviyede olup farklı ahlaki suçları ve bunlara uygun cezaları yansıtır. Başka bir deyişle, her bir çember bir günahı temsil eder ve 3. çember ise oburluktur. 

Esasen,her iki filmde farklı bir ekonomik sistem anlatılır. İkinci film, birinci filmin ön hikayesidir ve komünist sisteme sahiptir. Ancak Perempuan’ın devrimi sistemi aşındırır ve Goreng geldiğinde sistem çoktan değişmiştir. Bu sebeple Goreng’in olduğu ilk film, kapitalist bir sistemi betimler.

Platformda aynı zamanda hayata dair bazı metaforlar da mevcuttur. Örneğin platform, dünya hayatını; katlar arası değişim insanın kazancına göre yaşam şartları ve hayat kalitesinin değiştiğini; bazen aç bazen tok kalınması durumları ise değişken gelir seviyesini simgeliyor olabilir. Ayrıca, yemekler dünya nimetlerini; mahkumların o ay hangi kata atanacağını bilmemesi hayatın bilinmezliğini; yemek adaletsizliği gelir eşitsizliğini, platformun üst kattaki mahkumları gerçek dünyanın üst tabaka zenginlerini temsil ediyor olabilir. Gelir değiştikçe sosyal ortam ve çevre de değişmektedir. Yemeğin orantılı paylaşılması durumunda herkese yetecek kadar yemek vardır. Gerçek hayatta da dünya nimetlerin herkese yetecek kadardır. Ancak üst tabakanın buna izin vermemesi ve dolayısıyla fakirlerin aç kalması bu adaletsizliğin ve gelir eşitsizliğinin yapı taşını oluşturur.

İlk filmde platformda 16 yaşından küçük kimsenin olmadığından bahsedilir. Dolayısıyla kimse hapishanenin alt katında bir çocuk olduğu ihtimalini düşünmez. Bu durum gelecek nesillerin varlığının düşünülmediği gerçeğini simgeliyor olabilir. Ayrıca platformda çocuklarında yer aldığı gerçeği, gerçek hayatta çocukların para kazanma savaşında olmadığı ama zorla buna dahil edildiğinin acı bir anlatımı olabilir. 

İlk filmin son sahnesinde Goreng’in platformdan bir çocuk sayesinde çıktığını görürüz. Eğer platform hayatı temsil ediyorsa, bu çocuk ölüm meleği olabilir. Çocuğun annesinin bazen katlar arası gezmesiyle bazen mahkumları yaralaması, bazen ise öldürmesi, kadının hastalık kavramını nitelediği ihtimalini taşıyor olabilir. Kadın, tıpkı hastalıklar gibi bazen uğrayıp geçiyordur, bazen ise ölümcül olabiliyordur. Veyahut diğer bir ihtimal ise, çocuğun platformun anahtarı olmasıdır. Bu durum, çocukların gelecek nesillerin anahtarları olduğunun simgeleştirilmiş bir anlatımı olabilir.

Platformun Amacı

• Teori 1: Platformun asıl amacı, devrimlerin nasıl başladığını anlamaktır. Bu sayede iktidar, devrimlerin nasıl başladığını bildiği takdirde bu olasılığın gerçekleşmesi için engelleyici önlemler alabilecektir.
• Teori 2: Asıl amaç, farklı sistemleri deneyip en iyi yönetim sistemini bulmaktır. Bu doğru sistemi bulma arayışının temel sebebi, dünya dışı bir yaşam alanı kurmak için olabilir. Son sahnede yerçekimsiz ortam gerçeğinin belirtilmesi, platformun uzayda olabileceği ihtimalini doğurmuştur.
• Teori 3: Platform aslında uzayda yer alan bir mahkum deney programıdır. Açgözlülük, kaynakların adil dağıtılmaması, doyumsuzluk ve bencillik gibi insan doğasının yarattığı kaçınılmaz son nihayetinde, dünya yok olmuş veyahut yok oluşun eşiğine gelmiştir. Aynı durumların yaşanmaması için yeni bir sistem arayışında olan iktidardakiler, platformu mahkumların denek olarak kullanıldığı bir deney ortamı olarak yaratmış olabilir.
• Teori 4: Film tamamen bugünkü sistemin alegorik bir eleştirisidir. Platformdaki çocuk figürü insan doğasının saflığını, temizliğini temsil ediyor olabilir. Çocuklar platformunda en altında, çukurdadır çünkü gerçekte de toplumun en kırılgan ve savunmasız kesimi çocuklardır. Bu durum, toplumun en zayıf kesimine duyarsız kalındığında neler olduğunu anlatıyor ve toplumsal güç yapılarının kaçınılmaz zarar vericiliğini niteliyor olabilir. Piramitte en yukarı çıkmayı başaran çocuk platformun en alt katmanına, 333. kata yerleştirilir, ancak buraya bencil ve açgözlü insanlar yüzünden yemek ulaşmadığı için vefat eder. Yani, platformun nihai amacı, birlik, uyum ve düzen içerisinde yaşayarak herkesin kendi payına düşeni yemesiyle bir çocuğu hayatta tutmak olabilir. Bu noktada film, yaşam mücadelesi içerisinde bencil ve açgözlü bir toplumun eleştirisini anlatıyor olabilir. Çocukların ve geleceğin heba olduğu bu sistemde, ancak bu sistemi sorgulayanların geleceğe ışık tutabilecek kişiler olduğu vurgulanır. Aslında platformda herkese yetecek kadar yemek vardır. Herkes hakkı olan yemeği yerse ve bir başkasının hakkına göz dikmezse, yemek çocukların olduğu kata kadar ulaşır ve böylece çocuklar (gelecek) heba olmaz. Bu durum şu anki dünya düzeninin bir eleştirisidir. Bugün kavgalara ve adaletsizliklere devam ettiğimiz takdirde gelecek nesiller bunun ceremesini çekecektir.

Platform 2, birçok izleyici tarafından, ilk filme kıyasla yenilikçi bir bakış açısı sunmaması ve bazı temel soruları yanıtsız bırakması nedeniyle eleştirildi. Ancak aynı zamanda, izleyiciye yeni teoriler üretme imkanı tanımasıyla akıllarda yeni sorular yaratarak gündemde kalmayı da başarıyor. Siz ne düşünüyorsunuz? Filmle ilgili teorilerinizi ve yorumlarınızı bekliyorum!

Kaynakça

1. https://www.thoughtco.com/profile-of-socrates-121053
2. https://youtu.be/R-jBO0kSXPU?si=jz7iGa4hEdFik4GW

Görsel İçerik

1. https://images.app.goo.gl/tUAQoq5w1sybi58JA
2. https://images.app.goo.gl/HiJLjeX5RTwpB7pw7
3. https://images.app.goo.gl/kn3cMiqiqZ69xjqt9
4. https://images.app.goo.gl/wxVisXhoDzirZ2nw6
5. https://images.app.goo.gl/UGzJhH3DML3xw9Zz5
6. https://images.app.goo.gl/X9zdn5Q4JDgiDmco8
7. https://images.app.goo.gl/dvczyuapwdkvjHmQ7
8. https://www.netflix.com/tudum/articles/the-platform-2-ending-explained