Reşat Nuri Güntekin - Çalıkuşu

1889-1956 yılları arasında yaşamış olan Reşat Nuri Güntekin, Türk edebiyatının önemli yazarlarındandır. Anadolu insanını gerçekten anlayan Reşat Nuri Güntekin eserlerinde de bu insanlardan bahsetmiştir ve bu eserleri arasında en çok ün kazananlardan biri olan Çalıkuşu kitabı da vardır. Türkiye'de yaşayan birçok insanın bildiği, okuduğu bir kitap olan Çalıkuşu, Osmanlı döneminde bir kadın olarak var olmayı anlatır.

Çalıkuşu kitabı ilk olarak Feride karakterinin çocukluk dönemi hatıralarıyla başlıyor. Babası asker olan Feride, annesini hep hasta olarak hatırlar. Feride'nin anılarıyla ilerleyen kitap, Feride karakterinin çocukluk dönemi ile ilgili birçok bilgi veriyor. Musul'da yaşarken süt annesinden itibaren, Fransız yatılı okulundaki Sörler, arkadaşı Mişel, teyzeleri, Kâmuran, Hacı Kalfa, Vehbi, Munise, Hayrullah Bey, Aziz Bey, Müjgan gibi karakterleri Feride'nin anlatımı üzerinden kitabın tamamında bilgiler veren Reşat Nuri Güntekin, karakter anlatımları dikkat çekiyor.

Beş bölümden oluşan kitabın ilk bölümünde; Feride'nin karakteri, çocukluk anıları, Fransız yatılı okulu anıları, tatillerde gittiği Besime teyzesinin köşkü, Tekirdağ'daki Ayşe teyzesine ziyareti ve Kâmuran ile olan aşkı anlatılıyor.

İkinci bölüm, kalp kırıklıkları ile köşkten kaçmasıyla devam ederken Anadolu'da öğretmen olmak için verdiği mücadele, ilk öğretmenlik deneyimleri ve Zeyniler Köyü üzerinde duruluyor.

Üçüncü bölümde öğretmenlik deneyimlerini, insanların ne kadar art niyetli olabileceğini anlatan Feride, dördüncü bölümde de bu konular üzerinden devam ederken muharebe başlaması ve memleketin çocuklarına yardım etmekten doktor Hayrullah Bey'e yardım etmeye geçişini, hasta bakıcılık yapmayı anlatıyor. Bu bölüm Feride'nin acı bir kayıp yaşaması, sonra dedikoduların artması ile evlenmek zorunda kalmasını anlatırken, bölüm hayatını tamamen günlük tutarak geçiren Feride'nin yazmayı bırakmasıyla son buluyor. Beşinci bölümde, ailesinin yanına kısa bir süreliğine uğramak isteyen Feride'nin kendisini Tekirdağ'da bulması ve eski anılarıyla ve kalp kırıklıkları ile yüzleşmesi Feride karakterinin ne kadar güçlü olduğunu hissettiriyor.

Çalıkuşu romanı ilk okunduğunda güzel bir aşk romanı gibi dursa da Reşat Nuri Güntekin Anadolu halkının asıl sorunlarına, karakterine, problemlerine değinerek bunları gerçekçi bir şekilde anlatmıştır.

Bu kitabı bitirdikten sonra iki önemli nokta beni uzun süre düşündürmüştü. İlki kitapta Feride'nin bütün içi dünyasını net bir şekilde görebilmemiz. Burada Güntekin'in kadın bir karakteri; gerçekçi ve çok doğru bir şekilde bütün iç dünyasının çalkantılarını, düşüşlerini, yükselişlerini, bir olay karşısında bir kadının nasıl hissedeceğine kadar net bir şekilde tanımlaması. İkinci olarak ise Anadolu insanını gerçekten iyi tanıması. Elbette Reşat Nuri Güntekin'in uzun süre Anadolu'da çalışmasının katkısı vardır ama şu an bile görebileceğimiz Anadolu insanı profili anlatılıyor. Anadolu insanın konuşma tarzını, düşünme şeklini, olaylara bakışını, insanların sorunlarını bu kadar doğru ve gerçekçi olaylarla anlatması Reşat Nuri Güntekin'in çok iyi bir gözlemci ve çok iyi bir anlatıcı olduğunun göstergesidir.

Çalıkuşu kitabı ün kazanması ile birlikte, iyi anlatımı birçok türe uyarlanmasını kolaylaştırmış ve sinema, dizi, tiyatro ve bale uyarlamaları olmuştur.