Sahra Çölü’nün Her 20 Bin Yıldaki Değişimi

Kurak bir iklime sahip olduğunu bildiğimiz Sahra Çölü aslında değişken bir iklime sahiptir. Ancak değişim süresinin çok uzun olması sebebiyle bu değişimi pek fark edemiyoruz.

Sahra’nın düzenli olarak 20.000 yılda bir çölleşmesi ve savana ormanlarına dönüşmesi hepimizin bilmediği ancak çok şaşırtıcı bir coğrafya bilgisidir.

Dünya’da mevsimler eksen eğikliği sayesinde oluşur ve bu döngü 1 yılda tamamlanır. Sahra’da ise mevsimler, Dünya’nın Güneş etrafındaki yörünge değişiklikleri ve kendi ekseni etrafında yalpalamasıyla oluşuyor. Sahra mevsimsel döngüsünü 20.000 yılda tamamlamakta. Aslında olan şey mevsimsel döngü değil, düzenli bir iklim değişikliği. Sahra, en son 5.000 yıl önce savana iklimine sahipti ve bu iklime dönmesi için 12.000 ila 15.000 yıl geçmesi gerekiyor. Buna “african humid period” adı verilir. 

Bu döngünün en büyük kanıtı Atlas Okyanusu’nda yapılan araştırmalardır. Okyanus tabanından örnek kumlar alınmasıyla Dünya’nın geçmişi araştırılmıştır. Bu örneklerde Sahra’yla ilgili olan okyanus tabanında biriken toz katmanının oranları. Son 5.000 yılda Atlas Okyanusu tabanında çok yüksek miktarda toz katmanı birikmiş. Ancak öncesinde bu toz katman oranı oldukça düşük. 

Sahra’nın iklim değişikliği üzerindeki ilk etken Dünya’nın kendi ekseni etrafında yalpalamasıdır, kendi etrafında dönen cisimler tıpkı topaç gibi yalpalar. Ve özellikle tam küre değilse. Bu sebeple Dünya da yalpalar ama çok düşük seviyededir ve sonuçlarını kısa sürede göremeyiz. Ay’ın Dünya üzerindeki çekim etkisi sebebiyle bu yalpalama düşük seviyede olur. Ay’ın çekimi Dünya kendi ekseni etrafında dönerken bu dönüşü stabilize eder. Ancak Ay, Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüşünü stabil hale getirirken Dünya’nın Güneş etrafındaki dönüşünde yörüngesini yavaş da olsa değiştirir. Bu da Sahra’nın iklim değişikliğindeki ikinci etkeni oluşturur. Bu yalpalama hareketleri bir döngüyü meydana getirir ve 26.000 yılda tamamlanır, Sahra ise 20.000 yılda iklim değişikliği yaşar. Yalpalama hareketleri Dünya’nın eksenini de değiştirir.

Dünya’nın ekseni değiştiğinde kutuplar bir nevi yer değiştirir. Günümüzde Kuzey Kutbu Aralık, Ocak, Şubat aylarında kışı yaşarken bir sonraki 26.000 yıllık döngüde aynı aylarda yaz mevsimi yaşanır. Bu eksenler yer değiştirdiğinde Sahra’da iklim değişir. Yani eksenler yer değiştirdiği için Güney Doğu Asya iklimi artık Sahra için geçerli olur. 

Sahra’da bulunan 6 ila 9.000 yıllık aletler ve duvar çizimleri, Sahra’nın son yeşil döngüsünde yaşayan insanlara ait. O zamanlar Sahra yeşildi, birçok gölü vardı ve ekosistemi zengindi. Burada bulunan kanıtlar 6.000 yıldan yaşlı ve daha gençleri çok nadir. Burada araştırma yapanlara göre bu iklim değişikliği 200 yıl gibi kısa bir sürede gerçekleşmiş. Bu olay insanların oradan göçmesine neden olmuş ve kavimler göçüne bir etki yaratmıştır. Bu göçen toplumlardan bazıları Sina yarımadasından Asya’ya geçmiş, bazıları ise Nil Nehri sebebiyle günümüz Mısır çevresine yerleşmişlerdir. 

Sahra her ne kadar şu an çöl olsa da altında halen birçok yeraltı göl ve akarsu bulunmakta. Nasa bu su kaynaklarını uzaydan çektiği görüntülerle haritalandırdı. Hepsi bir önceki döngüden kalma artıklar. Ancak bu yeraltı suları günümüzde aşırı şekilde sondajla yeryüzüne çıkarılıyor. Bu yüzden Sahra’nın bir sonraki döngüsünün kurak olabileceği yönünde tahminler bulunuyor.