Sanatta Propagandanın Doğuşu: Neoklasisizm

Fransız Devrimi 1789'da patlak verdiğinde, toplumun her alanını derinden etkiledi ve elbette ki sanat da bu değişimden nasibini aldı. Devrimin arkasındaki milliyetçi fikirler, halkın eşitlik ve özgürlük arayışını, monarşiye ve aristokrasiye karşı duyulan tepkiyi körükledi. Bu tepki, halkın giyim tarzına ve sanatta kullanılan temalara da yansıdı.

Devrim döneminde sanat, ilk kez bu kadar açık bir şekilde propaganda amacıyla kullanıldı. Ressam Jacques-Louis David, bu dönemin en önemli figürlerinden biri olarak hem önemli bir siyasetçi, hem en önemli ressamlarından biri olarak öne çıktı. David, devrimin ideallerini yücelten eserler üreterek, devrimci ruhu görselleştirdi.

Neoklasik dönemde yaşayan David, neoklasik özelliklerden etkilenmiştir. Bu yüzden öncelikle neoklasik akım nasıl doğdu, bundan başlayalım.

18.yüzyılın ortalarında Vezüv Yanar Dağ patlamasıyla yok olan Pompeii’nin alanı kazıldı ve bulunan sanat eserleri ile herkes şaşkına döndü. Orta çağda gerileyen sanat ile insanlar resimin ilk kez rönesansta ortaya çıktığını düşünürlerken aslında antik çağlardan geldiğini görmek hem hayranlığa hem şaşkınlığa sebep oldu. Böylece antik çağ modası başlamış oldu.

Bu dönemde Fransa’da aydınlanma başlamıştı. Bu fikir içinde yaşadığımız dünyada kendi başımıza, birey olarak var olabileceğimizin farkındalığı, hayatı anlamlandırmanın yolunun da bilim olduğunu savunuyordu. Aydınlanmanın sonucu olarak Fransız devrimleri başladı.

Felsefede de Immanuel Kant, Jean Jacques Rousseau, Voltaire, David Hume, John Locke ve Johann Joachim Winckelmann ile önemli gelişmeler yaşanmıştır.

David'in eserleri, sadece birer tablo değil, aynı zamanda devrimci ideolojinin sembolleri haline geldi. Bu tablolar, milliyetçi fikirleri ve devrimin ideallerini yaymak için etkili bir araç olarak kullanıldı. Sanat, halkı devrime katılmaya teşvik eden bir propaganda aracı olarak hizmet etti.

Erasistratus Antiochus’un hastalık sebebini keşfediyor, 1774 tablosunda antik dönemden bir hikayeye öykünerek yaptığı bir resmi görüyoruz. Kendisi de neoklasik dönem özelliklerinden antik döneme hayranlığı olanlardandı, birçok Tablosunda antik dönem hikayesi görüyoruz.

Horas kardeşlerin yemini, 1784 tablosunda da antik hikayelerden öykünme görüyoruz. Bu tablo, ilk önemli neoklasik örneklerdendir. İtalya küçük şehir devletleriyken birbirleriyle savaşacak 3 asker gönderilecektir. Babalarına yemin etmektedirler, ailenin kadınları da erdemlerini kaybetmiş şekilde kenarda ağlamaktadır (Kadına bakışını net bir şekilde görebiliyoruz). Bu tablo aslında propagandayı görebileceğimiz eserlerden bir tanesi. Üzerinde yaşadığı kent için kendini feda edecek 3 erkek, fransız devrimi milliyetçiliğini göstermektedir. Krala bağlı olmaktansa, ülkesine bağlı kalacaklardır.

Liktorlar Brütüs'e oğullarının naaşlarını getiriyor, 1784 tablosunda da Roma'da cumhuriyet kurulurken cumhuriyet karşıtı oğullarının naaşlarını teslim alan Brütüs'ü görüyoruz. Ülkesi için oğullarını feda etmiştir Brütüs, fransız devriminin işaretini buradan alabiliriz. Kenarda ise yine, kadınlara yer verilmiş.

Marat'nın ölümü, 1793 tablosunda, bir kadın tarafından ilk Fransız Devrimi şehidini görüyoruz. Cilt hastalığından dolayı gününün çoğu zamanını ilaçlı küvette geçiren Marat, Charlotte Corday tarafından bir istek kabul etmek niyetiyle kadını yanına alsa da, kadın onu öldürmüştür. Tabloda sembolizmi görüyoruz. Yere düşen kalem ve yanındaki bıçak, bize devrim karşıtlarını ve aydınlanmayı gösteriyor. Neoklasik resim özelliklerinden fonun belirsizliği, hikaye odaklılığı ve yatay dikey karşıtlığı ile geometrik dengeyi yakalayışını görebiliyoruz

David, devrimci olduğu sebebiyle idam cezası alır ve karısının yardımıyla kısa bir hapis cezasına çevirince, kadınlara bakışı değişir ve resimlerinde de köklü değişimler görmeye başlarız. Artık siyasi unsur yoktur. Bir örnek olarak Sabineli kadınların müdahalesi, 1799 tablosunda hem kadınlara hem aileye bakışının değişimini görebiliyoruz.

Mısır seferini yapan Napolyon, Fransaya gelir ve yönetime el koyar. Devrimin ilkeleri bir süreliğine rafa kalkar. 1804te imparatorluk ilan eder ve notre damne kilisesinde taç giyme töreninde David, çizim ile görevlendirilir. Napolyonun özel ressamı olur. Napolyon tahttan indirilince kendisi de Belçikaya yerleşir ve bir süre sonra trafik kazasında hayatını kaybeder.