Savunma Mekanizmaları

Bu yazımızda amaç bütün savunma mekanizmalarını sıra ile tanımlamak değil, toplumda çok sık karşılaştığımız bazı davranışlara savunma mekanizmaları sayesinde açıklık getirmektir.

Baskılama

Baskılama mekanizmasının amacı, bilincimiz için tehlikeli ya da sakıncalı olan bilgileri uzaklara yani zihinde derinlere itmektir. Elbette bu durum belli riskleri de beraberinde getirir. Tıpkı suyun altına çekilen plastik bir top gibi ufak bir elden kurtulma halinde hızla yüzeye fırlayıp açığa çıkabilir. Kaldı ki derinlere itildiği durumda da bu bilginin etkisi tamamen yok olmaz.

Çocukken tacize uğrayan insanlar bir sure sonra günlük hayatlarına sorun yokmuş gibi devam edebilirler. Ancak yaşadıkları tecrübe fırsat buldukça baş gösterir ve bu durum kişinin diğer insanlarla olan ilişkilerine sirayet eder.

Gerileme

An itibariyle içinde bulunulan gelişimsel dönemin zaman düzleminde geriye gitmesidir.

Eğer iş yerinde sinir krizi geçirip bağırıp çağırmaya, tepinmeye, hatta ağlamaya başlayan takım elbiseli iş insanları görürseniz, sebebi çok talihsiz şekilde gerileme mekanizmasını kullanmayı alışkanlık edinmiş olmaları olabilir.

Anna Freud bu mekanizmayı ortaya atarken tanımı, insanların psikoseksüel gelişim evrelerinde fiksasyon yasamaları ve bu evrelerden gelen davranışları sergilemesi olarak yapar.

Yansıtma

Kişinin kendi düşüncelerini başkalarında yansıtması durumunu çok sık gözlemleriz. Özellikle bire bir ilişkilerde karşımıza çıkar.

Pek iyi duygular beslemediğiniz bir insanı arkadaşlarınıza sanki o sizden hoşlanmıyormuş gibi anlattığımız oldu mu bir düşünün. Böyle bir senaryoda yansıtma çok ne belli eder kendini.

Eşini aldatan insanlar bazen aldattıkları insanları, kendilerini aldatmakla suçlayabilir. Aynı şekilde ilişkideki bir taraf diğer tarafı kıskandırmak için başka insanlara yöneldiğinde, partnerlerinin karşı cinsle diyalog kurmasına aşırı duyarlı hale gelebilir. Bunun nedeni kendini rahatsız eden yönlerini partnerine yansıtmasıdır.

Yer Değiştirme

Yer değiştirme kısaca hissedilen duyguların esas odak noktasından başka yerlere taşınmasıdır. Evde şiddet vakalarının bir kısmını bu savunma mekanizmasıyla bağdaştırmak mümkün. Gün içinde çalışırken patronuna karşı negatif duygular besleyen bir çalışanın, eve döndüğünde bu hislerini bulabildiği en müsait kişiye yönlendirmesi yer değiştirmeye örnektir.

Yüceltme

Yüceltme mekanizması, kişinin geliştirdiği olumsuz duygulardan veya hayatlarında tecrübe ettikleri yıkıcı olaylardan sonra kendilerini faydalı bir davranış sergilemeye yöneltmektir. Bunlar genelde toplum tarafınca da kabul gören, hatta bazen teşvik edilen davranışlardır.

Freud'a göre yüceltme bir olgunluk göstergesidir ve kişinin sonra pişmanlık duyacağı davranışlardansa faydalı adımlar atmasını sağlar.

En arzu edilen savunma mekanizması bariz şekilde yüceltmedir. Aslında bakarsanız toplum için sandığınızdan da önemli bir yeri vardır diyebiliriz. Çünkü yüceltme yapmak, insanı normal şartlarda yıkım ve yok etme uğruna sarf edeceği yüksek miktarda libidinal enerjiyi (Freud), bireyi ve dolayısıyla toplumu ileri götürecek aksiyonlarda kullanmasına neden olur.

Örneğin karısıyla kavga eden bir adam, başka bir yolla duygu durumunu düzenlemek yerine yürüyüşe çıkmayı tercih edebilir. Bu durumun hiçbir bireye zararı yoktur. Bazı durumlarda bu yürüyüşe çıkan adamların gidip yeni buluşlarla çıkageldikleri de tarihte olmayan şey değildir. Daha ileri gidecek olursak tarih eşleriyle, aileleriyle, çocuklarıyla, içinde yaşadıkları çevreyle problemler yaşayan mucitler, kaşifler ve filozoflarla doludur.

Mizah

İlginç şekilde mizah da bazı durumlarda savunma mekanizması olarak işlev görebilir. Kişinin tehlikeli anıları ya da duyguları mizah kullanarak savuşturması için olgun ve bir o kadar da çocuksu bir tavıra sahip olması gerekir

"Kara mizah" terimini biraz da bu perspektiften baktığımızda daha iyi algılayabiliriz. Kara mizah aslında yaşanan korkunç şeylerin alaya alınmasıdır. Bu sayede o korkunç şeyler daha az acı verir.