Sinir Sistemi

Çevresel sinirler, telefon kablolarına benzetilirse merkez kısmı da daha çok santral sayılabilir. Merkez sinir sisteminde milyonlarca hücre birbirleriyle bağlanmıştır.

Bir hareket ilk kaynağını ruhsal uyarmalardan alır. Bu ruhsal uyarmalar beynin üst orta kısmındaki sinir hücrelerinde bir harekete yol açar. Bu hücrelerden kaynağını alan hareketler aksonlarla iletilir. Hareket emrinin yola çıktığı beyin kabuğundaki başlangıç noktasından, bu emri yerine getiren çizgili kastaki bitim noktasına kadar İki tane sinir hücresi (nevron) bulunur. Bunlardan birincisi «merkez », ikincisi de «çevre »dur.

Beyin kabuğundaki merkez nevronlarından çıkan sinir tellerinin büyük bir kısmı soğancıkta çaprazlanır sonra omurilikte aşağı doğru iner, omuriliğin ön boynuzlarındaki çevre nevrona gelir. Oradan çıkan teller ise, çizgili kasta sona ererler. Bu hareket yoluna piramidal yol denir. Piramidal yol çocuk yürümeye başladığı sırada evrimini tamamlar. Böylece, çocuğun çizgili kasları tamamen piramidal yolun kontrolüne girer, çocuk ayakta durur, yürüyebilir.

Çevredeki his noktacıklarından başlıyarak beynin yan kısımlarında sona eren sinir telleri duyu yolunu meydana getirir.

Çevre sinirleri merkeze iki çeşit duyu taşınır:

1.— Yüzeysel Duyu: Dokunma, ağrı, ısı duyularıdır.

2.— Derin Duyu: Şuurlu derin duyular (durum bilgisi, kemik, mafsal, iç organ duyuları); şuursuz derin duyular (denge gibi).

Dokulardan, organlardan gelen bütün duyu telleri sinir halinde omurilikteki arka köklere ulaşır. Burada duyu yolunun merkez vardır. Bu nevrondan yukarı çıkan teller soğancıkta çevre nevroza gelir, oradan beyne gider, yüksek merkezlere erişir. Talamus denilen bu bölgede haz, acı, açlık, susuzluk, cinsel duyular gibi hayati duyularımız yer almaktadır. Beyin kabuğu ise dokunma, ağrı, ısı gibi basit duyularla uğraşır.

Çevreden gelen her hangi bir uyartı karşısında bilincin, İstemindışı meydana gelen, aynı uyartı karşısında daima aynı şekilde beliren hareketlerdir.

Uyarmayı alan hücre, sinir akımını tepki cihazına yollayacak hücre ile arasız olarak temasta ise buna «yalın tepke» denir. Kas-kemik, deri tepkeleri böyle çalışır.

Bazı durumlarda ise uyarmayı alan hücreyle sinir akımını tepki cihazına götürecek olan hücrenin arası uzaktır. Onun için araya merkez sinir sisteminin başka kısımları girer. Bundan dolayı, uyarmaya verilecek karşılık gecikir. Buna «karmaşık tepke» denir.

İnsan vücudu daima dengededir. Birçok zamanlar şuurumuzun dışındaki olaylarla elde edilen bu dengeyi «vestileula cihazı» sağlar. Bu cihazın çevre sinir sistemi organları iç kulaktaki yarımay kanallarıdır. Buradan kalkan sinir telleri merkez sinir sistemine gider. Bu cihaz bozulursa baş dönmesi olur, insan yürürken de, otururken de dengesini bulamaz.

İnsanın dengesini, istemli hareketlerinin ölçülü olmasını sağlar. Kafatasının arka çukurunda bulunan bir organdır. Beyincik birtakım duyu ve hareket yollariyle hem merkeze, hem de çevreye bağlıdır. Beyincik arızalanırsa denge bozulur, istemli hareketlerde de bir ölçüsüzlük görülür.