Soğuk Savaş Dönemi Sonrası Ortadoğu: Irak

Giriş

Soğuk Savaş dönemi sonrası yani Post Cold War dönemi dediğimiz dönem Sovyetler Birliği'nin 1991 yılında dağılmasıyla başlayıp 2001 yılı da dahil olmak üzere 10 yıllık bir süreci kapsamaktadır. 

Soğuk Savaş döneminden bahsettiğimizde doğal olarak, o zaman dünyadaki bipolar düzeni oluşturan iki ana aktörden bahsediyoruz: SSCB ve ABD. Ayrıca 1991'de Almanya'nın da tam olarak siyasi birliğini sağlamasından dolayı o da oldukça göz önünde bulunmaktadır. Fakat 3. Dünya ülkelerinin tarafsız olmaları nedeniyle kolay kolay bahsedilmemektedir. 

3. Dünya ülkeleri diye tabir edilen ülkeler Soğuk Savaş döneminde Batı veya Doğu bloğunda yer almayan, tarafsız olarak kayda geçen ülkelerdir. 

1. Dünya ülkeleri diye tabir edilen ülkeler ise Soğuk Savaş döneminde Batı bloğunda yer alan, NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) üyesi olan, kapitalist ülkelerdir. Fakat bu tabir zamanla değişmiştir.

2. Dünya ülkeleri, Soğuk Savaş döneminde Doğu bloğunda yer alan ülkelerdir. Birçoğu SSCB ve Varşova Paktı üyesi, komünist ülkelerdi.

3. Dünya ülkeleri Soğuk Savaş döneminde resmi olarak tarafsız oldukları için pek göz önünde olan ülkeler değillerdi. Fakat özellikle dinamik bir siyasi gündeme sahip olan Ortadoğu ülkelerinde de çok önemli gelişmeler yaşandı.

Soğuk Savaş Dönemi Sonrası Ortadoğu: Irak

Irak’la ilgili bilmemiz gereken ilk şey: Irak’ın 1990 yılında Kuveyt’i işgal etmeye çalışmasıyla beraber Körfez Savaşı dediğimiz savaşı başlatması. Bunun yanı sıra aynı yıl içerisinde Irak’ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından ‘saldırgan (aggressor)’ ilan edilmesi ve Irak’a yaptırım uygulamasıdır.

1991 yılında ise Irak, ateşkes şartlarını kabul etmiş ve Irak güçleri Kuzey ve Güney'de olan ayaklanmaları bastırmıştır.

Avrupa Birliği (AB) toplantısında Birleşmiş Milletler (BM) güvenli bölgesinin oluşturulmasına ilişkin bir plan kabul edilmiş ve ABD, Irak'ın tüm askeri faaliyetlerini durdurmasını istemiştir.

1992 yılında Güney Irak'ta uçakların girmesinin yasak olduğu bir bölge oluşturulmuştur.

1993 yılında ABD güçleri, Başkan George Bush'a Kuveyt'te düzenlenen suikast girişimine cevap vermek için Bağdat'taki Irak istihbarat merkezine füze saldırısı düzenlenmiş; bir yıl sonra ise Saddam Hüseyin Başbakan olmuştur. Aynı yıl 10 Kasım'da Irak Ulusal Meclisi Kuveyt'i tanımıştır ki bu büyük bir olaydır. Fakat yine de Irak agresif tavırlarıyla var olmaya devam etmiştir.

1990 yılında Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesinin ardından uygulanan yaptırımlar yüzünden Irak’ın petrol ihraç etmesi yasaklanmış; 1995 yılında BM Güvenlik Konseyi'nin 986 sayılı kararı Irak'ın petrol ihracatının kısmen yeniden başlamasına ve Irak'ın gıda ve ilaç satın almasına izin vermiş ve bu düzenlemeye ‘Petrol Karşılığı Gıda Programı (Food – for – Oil Programme)’ adı verilmiştir. Irak 1996’da programın uygulanmasını kabul etmiştir.

15 Ekim 1995’te Saddam Hüseyin, kendisini 7 yıl daha başkan yapan referandumu kazanmış ve Saddam yönetiminde olan Irak bir yıl sonra Irak güçleri Kürt Demokratik Partisi’nden (KDP) yardım istemiş, kuzeydeki uçuşa yasak bölgeye girerek Erbil'e saldırı düzenlemiş ve Erbil’i ele geçirmeyi başarmıştır. Bunun üzerine ABD kuzeydeki uçuşa yasak bölgeyi Bağdat'ın hemen güneyine kadar genişletme hamlesinde bulunmuştur.

1998'de Irak, BM'nin Irak'ın kitle imha silahlarını imha etmesini denetlemekten sorumlu komisyonu UNSCOM ile iş birliğini durdurmuş; ABD ve İngiltere tarafından Çöl Tilkisi Operasyonu gerçekleştirilmiş ve Irak’ı bombalamıştır. Çöl Tilkisi Operasyonu’nun düzenlenmesinin nedeni Irak'ın kimyasal ve biyolojik silahlarını yok etmektir.

2001 yılında İngiltere ve ABD, Irak'ın hava savunma ağını yok etmek için bombalama saldırıları başlatmış ve bu bombalamalar uluslararası toplumdan çok az destek görmüştür.