Sokrates Neden Demokrasiye Karşı Çıktı?

Demokrasi, şüphesiz sıklıkla duyduğumuz bir kavram. Devlet yetkilileri ve diğer siyasi profiller, kitleleri ikna etmek için ve halkın büyük bir değer atfettiği bu kavramı iyi ya da kötü politik yaklaşımların nesnel şekilde ortaya konulmasına bakılmaksızın kullanmaya devam ettiler, devam ediyorlar. Buna karşılık bireyler ve gruplar, sırf bu yönetim biçiminin varlığını devam ettirmesi için bir an bile tereddüt etmeden canını feda edebilir; açıkçası buna ben de dahil. Öte yandan önce demokrasinin ne olduğunu bilmekte yarar var.

Demokrasi, özünde, iktidarın halkın elinde olduğu bir hükümet sistemidir. Yunanca "demos" ("halk") ve "kratos" ("güç" veya "yönetim") kelimelerinden türetilen demokrasi, temelde "halk tarafından yönetilme" ilkesini ifade eder. Gücün tek bir yöneticinin ya da küçük bir grubun elinde toplandığı otokratik sistemlerin aksine demokrasi, gücün halk arasında dağıtılmasıyla karakterize edilir ve karar alma sürecinde tüm seslerin ya da en azından çoğunluğun duyulmasını sağlar (Evrim Ağacı, 2024).

Modern düşünce sistemlerin ve ülkelerin büyük değer yüklediği demokrasi, temelde Antik Yunan dönemine dayanır. Antik Yunan'a ait en popüler tapınağı olan Parthenon Tapınağı, demokrasi terimi için bir sembol hâline gelmiştir. Mutlaka görmüşsünüzdür; siyasi liderler, önemli devlet işleri ile ilgili faaliyet gösterirken devamlı bu tapınağın önünde fotoğraf çektirirler. Böylesi önemli bir terimin ortaya çıktığı siyaset felsefesinde de tartışılmış ve filozoflar, bu konuda çeşitli görüşler ortaya atmıştır. Bu filozoflardan biri de Sokrates'tir. Bugün, Sokrates'in demokrasiye karşı neden mesafeli olduğu ve zıt görüşler belirttiğine ilişkin algının tam olarak anlaşılması için Sokrates ve yöneticilik erdemi bağlamında birkaç şeyden bahsetmek istiyorum.

Sokrates Kimdir ve Onun Yöneticilik Erdemi Nedir?

Yunan filozofu Sokrates (MÖ 469/470-399), batı felsefesinin babası olarak kabul edilir. En bilinen öğrencisi Platon'dur ve Büyük İskender'in akıl hocası olan Aristoteles'i yetiştirmiştir (Joshua, 2009). Sokrates, demokrasi ve yöneticilik erdemi ile ilgili şöyle ifadeler dile getirmiştir:

Sokrates Platon’un Devlet’inde 6. kitapta Ademantus’la demokrasi hakkında konuşur. Ademantus’un demokrasi ile ilgili düşüncelerini, demokrasinin eksiklerini ve hatalarını göstermeye ve anlatmaya çalışır. Buna istinaden toplumu bir gemiye benzetir ve şunu sorar (Ideallyfree, 2024):

Sonuç

Tüm bu bilgiler ışığında, Sokrates'in seçimlerde oy kullanmanın basit bir şey olmadığını ve seçmenlerin oy kullanabilmesinin bir "yetenek" gerektirdiği yargısı çıkarılabilir. Sokrates'e göre oy kullanmak, tesadüfi veya rastgele sezgiler yoluyla gerçekleşemez. Söz gelimi, yeteneklerin sonradan edinildiğini elbette biliriz. Aynı şekilde oy kullanmayı da bir yetenek olarak kabul edersek seçmenleri uygun, dikkatli ve sistematik şekilde eğitimden geçirmek gerekir. Sokrates''e dayanarak devlet veya yönetimlerin geleceği açısından bireylerin eğitilmesinin hayati derecede önemli olduğu söylenebilir. Aksi takdirde, eğitimsiz seçmenlerin bulunduğu bir ortamda tıpkı fırtınalı bir havada gemiyi kimin süreceği tartışması gibi vakit ve emek kaybına sebep olan bir sorun ile karşılaşılabilir.

Kaynakça

Evrim Ağacı. (2024, 18 Şubat). Demokrasi nedir?. Elde edilme tarihi: 18 Şubat, 2024, https://evrimagaci.org/soru/demokrasi-nedir-58352

Joshua J. Mark. (2009, 2 Eylül). Demokrasi. Elde edilme tarihi: 18 Şubat, 2024, https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-339/sokrates/

Ideallyfree. (2024, 18 Şubat). Yönetim Üzerine: Sokrates, Platon ve Aristo. Elde edilme tarihi: 18 Şubat, 2024, https://ideallyfree.com/yonetim/yonetim-uzerine-sokrates-platon-ve-aristo/