Sokratik Okullardaki Çözünürlük Farkı

Batı felsefesinin babası olarak kabul edilen Sokrates'ten tüm öğrencileri aynı şeyi anlamıyor. Kimilerine göre teorik daha ağır basıyor, kimilerine göre de pratik. Teorikte ne kadar iddialı olursanız olun pratik bambaşka. Sadece biliyor olmanız yeterli değildir. Uygulama alanı doğrultusunda elinizdeki bilgilerle neler yapabildiğinize bakar. Dolayısıyla tecrübe ister. Antik Yunan'dan bahsettiğimizde teorikteki kıstas matematiktir. Sokrates ve Elea ekolünün sentezi ile ortaya çıkan Megara Okulu'nda eğitimli olmak erdemli olmak demektir. Erdemli olmanın yolu ise matematikten geçer.

İşin pratik kısmına geldiğimizde ise salt mutluluğa giden yolda bir yol ayrımına rastlarız. Bir tarafta hazları yücelten ve mutluluğun tanımını bu haz anlarının toplamıyla eşleştiren Kyrene Okulu, diğer tarafta ise her türlü bağdan kurtularak elde edilen bir özgürlük durumu olarak nitelendiren Kynikler.

Kyrene dendiğinde tüm kapıların çıkış noktası ahlaki eylemin ölçütü olan hedeia yani hazdır. Haz bedenseldir ve hepsi istenilen şeylerdir. Kimileri daha yoğun kimileri değil. Dolayısıyla hazlar arasında derece farkı vardır. Bu hazların mutsuzluğa yol açmaması için bilgelik gerekiyor. Aynı şekilde acıya dönüşmemesi için de. Bilgelik, bedensel değil tinsel bir haz ve onun yokluğu hazların acıya dönüşmesini sağlar. Fakat bu bilgelik konumuna da ancak acıyla ulaşmak mümkün. Felsefenin ironisi de tam bu noktada karşıtların birliğinden doğuyor.

Sokrates, mutluluğun maddiyatta veya bedensel zevklerde değil maneviyatta olduğunu savunurdu. Kendini gerçek ahlakı ve erdemi aramaya adadı. Bu yüzden lüksü reddederek basit ve sade bir yaşamı benimsedi.

''Asıl Sokrates'i doğuran biziz.'' diyen Kynikler ise Sokrates'in yaşam stiline bağlı kalırlar fakat öğretilerinde ise Sokrates'in bir kademe üstüne çıkarak olmazsa olmaz iki kavramdan söz ederler: panos ve kozmopolites. Panos, acıya karşılık gelir ve insanı güçlendiren şeyin acı olduğunu iddia ederler. Kyniklerin burada Kyrene felsefesi ile ortak bir paydada buluşmuş olduğunu söylesek yanılmış olmayız. Kozmopolites ise insanın dünyadaki hiçbir şeye bağlanmaması gerektiğiyle nitelendirilir. Gerçek erdemin kişinin tutkularına boyun eğmeden kendine egemen olmasına dayandığını savunurlar. Dolayısıyla insanın şan şöhret peşinde koşması sadece bir yanılsamadan ibarettir ve onu hedefinden caydırarak erdemsizliğe doğru iter.

Sokrates'in ölümü Kynikler için kırılma noktası. Sokrates'i asıl öldürenin bağlı kaldığı yasa olduğunu düşündüklerinden bu kırılma noktasından sonra düşüncede Sokratik yaşam pratiğinde kalmaya devam ederken işleyişte tam tersini uygulayarak kendilerince bir yankı uyandırmışlar. Kendi öğretilerini skandallara yol açan davranışlar ve kışkırtıcı diyaloglar aracılığıyla yansıtarak uygarlığa kin kusmuşlardır.

Koruyucu ve sadık tavırlarından esinlendikleri köpekleri kendileriyle bütünleştirerek Sokratik yaşama reva görmüşlerdir. Kinizm etimolojisine indiğimizde ise ''kynik'' kelimesinin Yunanca ''köpeksi'' gibi bir karşılığı olduğunu görmemiz mümkün. Bu tasvirin de onların asık suratları ve önüne hiçbir şeyin geçemeyeceği egolarından kaynaklı olduğu söylenir. Yine de oldukça pejmürde bir hayatı tercih eden bu okul, adının geçtiği her mecrada bizleri tersyüz etmeye devam etmekte.