Taylorizm Nedir?
Taylorizm ve Taylorizm'den etkilelen Fordizm Nedir?
Genellikle Taylorizm olarak da bilinen bilimsel yönetim, ilk olarak ABD’li mühendis ve iktisatçı Federick W. Taylor tarafından savunulan bir yönetim teorisidir. Verimliliği artırmak için en verimli üretim sürecini analiz etmek için bilimsel yöntemler kullanır. Taylor'ın bilimsel yönetim teorisi, ekonomik verimliliğe ulaşmak için uygun üretim sistemini geliştirmenin işyeri yöneticilerinin işi olduğunu savundu. “Bilimsel yönetim” ve “Taylorizm” terimleri genellikle birbirinin yerine kullanılsa da, Taylorizm'in bilimsel yönetimin ilk biçimi olduğunu söylemek daha doğru olacaktır. Taylor, çalıştığı ve gözlemlediği işyerlerinde geleneksel çalışmanın verimsiz olduğunu farketmiştir. Bunun üzerine verimliliği arttırmak adına çalışmalar yapmış ve bu çalışmalar Taylorizm'in ilkelerini oluşturmuştur. Bu ilkeler şunlardır:
Gelişigüzel çalışma değil, bilimsel yöntemlere dayalı çalışma,
Başıbozukluk değil, ahenk ve eşgüdümlemenin sağlandığı bir çalışma,
Kişisellik değil, yardımlaşmaya dayalı bir çalışma,
En az girdi ile en çok çıktının sağlandığı yüksek verimliliği sağlama,
Yüksek verimlilik düzeyi için eğitim verme.
1911 yılında ''Bilimsel Yönetimin İlkeleri'' (The Principles of Scientific Management) adlı kitabında ilkelerini toplamıştır.
Taylor'un, işçilerden en yüksek verim alınabilmesi için öngördüğü zaman ve iş yönetimi işçileri insan olarak değil daha çok bir makina olarak tanımlıyordu. Yine de, Taylorizm 1910 ve 1920'lerde fazlasıyla ilgi gördü fakat 1930 yılına gelindiğinde birçok karşı fikir öne atıldı ve bu görüş etkisini kaybetmeye başladı. Her alanda olmasa dahi günümüzde bile taylorizm devam etmekte.
Ayrıca Taylorizm'in etkisiyle eş zamanlı olarak Fordizm'de ortaya çıkmıştır. Fordizm aslında bir düşünce değil üretim modelidir. Günümüzde de kullanılmaya devam eden üretim bantları Henry Ford'un geliştirmiş olduğu bir yöntemdir. Bu bant üretim yöntemiyle ilk olarak 1908 yılında T Model aracın üretimi gerçekleştirilmiş ve bu bant sayesinde:
Üretimde otomasyona geçilmiş,
Maliyetler düşürülmüş,
İşçi ücretleri yükselmiş ve
Üretim miktarları çok büyük oranlarda artmıştır.
Fordizm'in özellikleri olarak:
Üretimin standartlaştırılması,
Otomasyon yoluyla kitlesel üretim yapılması,
Sosyal refah devletinin düzenleyici ve kontrol edici rolü,
Üretimde merkezi örgütlenme ve Taylorculuk yönetim anlayışı,
Kalifiye düzeyi düşük işçilerin büyük ölçekli işletmelerde yoğunlaşması olarak sayılabilir.