Teoriler Kanun Mudur?

Kanun terimi Yunanca'da ''kanon'' kelimesinden gelmekte olup kural anlamını taşır. Teori ve kanun kavramları temelinde birbirlerinden farklılardır. İkisi de deneyimler eşliğinde sağlamlaştırılabilirler fakat teoriler hiçbir suretle yasalara dönüşmez. Bahsi geçen kavramlar arasında hiyerarşik bir düzen bulunmamaktadır.

Teorileri kanıtlanmamış kanunlar olarak görmek ve ciddiye almamak bizi bilimsellikten ve gerçekçilikten tamamen uzaklaştırır. Biraz daha detaya inildiğinde hipotez, teoriyi oluşturmada bir temel taşıdır. Dünyadaki herhangi bir olgu üzerine yaptığımız gözlemler ile yaptığımız ilk tahmin hipotezdir. Hipotez aşamasında herhangi bir deney veya araştırma yoktur. Yalnızca gözlemlerimize dayalı bir olay ve sonucunda sorduğumuz “Ne?”, “Nasıl?”, “Ne için?”, “Ne zaman?” soruları vardır. Bu hipotezler bizi teorilere ulaştırır. Teoriler ise hipotezler dolayısıyla olaya getirilen kapsamlı açıklama demektir. Burada hipotezler bizi teorilere ulaştıran köprüler görevini üstlenirler. Bu nedenle teoriler asla hipotezlerle ters düşmemektedir.

Evrim konusunu baz aldığımızda ''Evrim ispatlandıysa neden hâlâ teori olarak adlandırılır?'' sorusu aslında yanlış bir bakış açısıdır. Çünkü "teori" sözcüğü bilimde "ispatlanmamış veya asılsız düşünce" anlamına gelmez. Evrim konusunda, psikolojide veya evrenin herhangi bir noktasında bahsi geçen teoriler halk dilinde bilinen teori anlamında kullanılmazlar. Teori, kanıtlanmamış ya da gerçek dışı olaylar demek değildir. Teori geniş kapsamlı bir alanda, birbirinden farklı birden fazla gözlem ve deneyi açıklayabilen, henüz gerçekleştirilmemiş gözlem ve deneyler için öngörüler veren, birbirine bağlı önermeler sistemi anlamına gelmektedir.

''Teoriler kanun mudur?'' sorusu evet veya hayır diye kısa bir cevapla kapatılmamalıdır. Bu bağlamda teori ve kanunun aslında ne olduğu bilinmeli ve temelde ayırt edilebilinmelidir. Halk ağzında yanlış kullanıma sahip olan teori kelimesi bilimsel konularda ve felsefi makalelerde bu sebeple kafa karıştırmaktadır. Kelimenin kökenine inildiğinde aslında kanuna varmadan önce elimizde hipotez ve teori bulunması gerektiğini anlamamız gerekir. Teoriler yasalaştırılmasalar da kanunları yasa olarak baz alıp gerekli çalışmalarda bu kavramlar sınırında çalışmalar sürdürülmelidir.