Tükenmişlik (Burnout) Nedir?
Tükenmişlik nedir? Belirtileri ve çözümüne yönelik atılabilecek adımlar nelerdir?
Gözünüzü açtığınızda hiç kalkmak istemediğiniz oldu mu hiç? Saatlerdir uyuyor olmanıza rağmen uyanmak istemediğiniz oldu mu? Güne başlamanın hiç cazip gelmediği sanki hiçbir şeyin anlamı yokmuş gibi hissettirdiği zamanlar oldu mu?
Tükenmişliğin yalnızca birkaç belirtilerini saymış olsak da benzer durumları yaşamış olabilirsiniz. Günlük hayatın normal bir parçası olmasına karşın hayatı çok zor kılan birçok faktör vardır ve bunlar herkeste aynı etkiyi göstermez. Başkalarına kötü hissettirmemesine rağmen bizim hayatımızın kahkaha efektlerini söndüren durumlar, baş etmekte zorlandığımız koşullar olabilir. İş hayatı bunlardan biri hatta en başta gelendir. Uzun dönemli iş stresinin tükenmişliğe yol açtığını söyleyen Maslach tükenmişliği “profesyonel bir kişinin mesleğinin özgün anlamı ve amacından kopması, hizmet verdiği insanlar ile artık gerçekten ilgilenemiyor olması” biçiminde tanımlamıştır. Birçok boyutta farklı belirtileri olan bir durum olan tükenmişliğin psikofizyolojik belirtileri arasında yorgunluk ve bitkinlik hissi, kronik baş ağrısı, uyku problemleriyken psikolojik belirtileri duygusal bitkinlik, kronik bir sinirlilik hali, çabuk öfkelenme, zaman zaman bilişsel becerilerde güçlükler yaşama, hayal kırıklığı, çökkün duygu durum, anksiyete, huzursuzluk, sabırsızlık, benlik saygısında düşme, değersizlik, eleştiriye aşırı duyarlılık, karar vermekte yetersizlik, apati, boşluk ve anlamsızlık hissi, ümitsizliktir. Bunları davranışsal olarak hatalar yapma, bazı şeyleri erteleme yada sürüncemede bırakma, işe geç gelme, izinsiz olarak yada hastalık nedeni ile işe gelmeme gibi belirtiler takip edebilir.
Bu durumla baş etmek gerçekten zor olabilmektedir. Psikolojik belirtilerde de gördüğümüz gibi bu durum benlik saygısında düşme ve değersizlik duyguları tükenme durumunun hem belirtisi hem de devam ettiricisi olabilir. Peki bu durum çaresiz mi? Nasıl çözümler getirebiliriz?
Öncelikle düşünce şeklimizi düzenlemeyi öğrenebiliriz. Sorumluluklarımızın, yapabileceklerimizin, başarılarımızın bir sınırının olduğu ve hayatta hatalar ve başarısızlıkların da aksi kadar normal olduğu düşüncesini zihnimize oturtmak için çaba göstermek bize fayda sağlayabilir. Ancak aynı şeyleri yaparak farklı sonuçlar bekleyemeyiz. İşteki ve molalarımızdaki rutinlerimizi değiştirmek de küçük bir öneri olabilir. Bununla beraber bulunduğumuz işin bize uygunluğu ve asıl istediğimiz işi yapıp yapmadığımız da çok büyük bir faktördür ancak finansal olarak mümkün olduğu sürece oynayabildiğimiz bir duruma "Mutlu olduğunuz işi yapın!" gibi tozpembe bir yaklaşım gerçekçi değildir. Ancak iş ya da kariyer değişimini engelleyen durumun gerçekten finansal imkanlar mı yoksa korkularımız mı olduğuna iyi karar vermek gerekebilir. Zira "finansal imkan" çok ciddi ve geçilemez bir duvar olabilir ve konulduğu sürece kişiyi değişimden uzak durma konusunda rahatlatarak ikna edebilir.
Bütün bu konuların yanında en büyük yardımı dokunacak şey psikoterapi olabilir. Psikoterapi almaktan, yardım istemekten çekinmemek gerekir. Hayatla baş etmek yer yer zorlaşabilir. Profesyonel bir yardım sizi olduğunuzdan güçsüz olmaktan ziyade ipleri eline almak isteyen güçlü biri yapabilir.
Kaynakça
Kaçmaz, N. (2005). Tükenmişlik (burnout) sendromu. Journal of Istanbul Faculty of Medicine, 68(1), 29-32.