Türkiye'de Dijital Oyun Sektörü ve Gelişimi (1986-1994)

Son yıllarda bu sektörde adımızdan çok söz ettirsek de aslında çok eskiye dayanan bir video oyun geçmişimiz var. Bu başlangıç tüm zamanların en çok satan kişisel bilgisayarı olma ünvanına sahip Commodore 64 ile gerçekleşiyor ve günümüz modern bilgisayarlarına kadar uzanıyor. Bu yazımda sadece 2000'li yıllara kadar çıkmış olan oyunlar ve bu oyunların yanı sıra Commodore 64 ile Amiga bilgisayarlarına da yer vereceğim.

Commodore 64 (1982)

Commodore 64

Commodore 64, tüm zamanların en çok satan kişisel bilgisayar modeli olma ünvanına sahip. Tanıtımı ilk olarak Ocak 1982'de Commodore Business Machines tarafından yapıldı. İsmindeki 64, 64 kilobyte'lık RAM'inden gelmektedir. C64 şeklinde kısaltılarak da ifade edilir ve bazen Commodore şirket logosuna benzetmek için C=64 olarak yazılır. 595 dolarlık fiyatı ile Ağustos 1982'de piyasaya sunuldu. Sahip olduğu 64 KB RAM belleği ile ses ve görüntü performansı o zamanların meşhur IBM bilgisayarlarına göre daha üstün bir sistem sunuyordu. 1982'den 1994'e dek toplamda yaklaşık olarak 17 milyon adet satış gerçekleşti. Hatta 1980'li yılların bir simgesi olarak görülür ve Grand Theft Auto: Vice City adlı oyunun başlangıç videosundaki bir C64 ekranı ile göndermede bulunulur.

Ülkemize de gelişi geç olmadı. Sevan Nişanyan (yazar), 1984-1985 yıllarında Commodore 64'ü Türkiye'ye getiren Teleteknik firmasının kurucusu ve yöneticisi oldu. Yazarlık mesleğinin yanı sıra bilgisayar programcılığı ile de ilgilenen Nişanyan, Türkiye'nin ilk popüler bilgisayar dergisi olan Commodore'u kurup orada Baytan Bitirmez müstear (mahlastan farklı olarak kişinin gerçek kimliğini gizleme amacı taşıyan ve çağdaş Türk edebiyatında yazar ve şairlerin gerçek ismi yerine kullandıkları isimdir) ismiyle yazılar yazmıştır.

Sevan Nişanyan, 2023

Commodore 64 için ofis uygulamaları ve oyunlardan tutun geliştirme araçlarına kadar yaklaşık 10.000 tane ticari yazılım hazırlandı. Günümüzde bir bakıma değerli bir durumda. Hâlâ bilgisayar ve konsol meraklıları tarafından kullanılmakta. Bununlar beraber emülatörler sayesinde günümüz bilgisayarlarında ve akıllı telefonlarda bu uygulamalar ve oyunlar çalıştırılabiliyor. Yani aşağıdaki oyunları internette bulup oynamanız mümkün.

64'ler Dergisi'nin 15. sayısından bir görsel. Araştırdığım zaman o dönem bu gibi dergi, gazete sayfaları ve afişlerin çok yaygın olduğunu gördüm. Eskiden nasıl CD'ciler vardıysa, Commodore Centerlar'da o dönem aynı işlevi görmekteydi. Atari salonlarında oyun oynamanın zevki her ne kadar başka olsa da disket alıp kendi evinde oynayabilmenin verdiği rahatlık o zamanlar insanlar için büyük bir ikilemdi.

İlk Adımlar

Barbaros (1986) & Strip Tavla (1988)

Commodore 64, 1982 yılında piyasaya sürülen bir ev bilgisayarıydı. Tam 4 yıl sonra, UFO Software adlı bir oyun yapımcısı şirket, adını Barbaros Hayreddin Paşa'dan alan "Barbaros" oyununu piyasaya sürdü. Bu oyun ilk Türk yapımı oyun olma özelliğine sahip. Aynı firma 2 yıl sonra Şerit Tavla adlı oyununu piyasaya sürdü. Ne yazık ki şirket hakkında internette çok az bilgi var. Şirketin zamanında Suadiye'de bulunan UFO Bilgisiyar dükkanı olduğunu iddia edenler olduğu gibi (bu dükkanın oyun yapma yarışmaları düzenlediğini üzerine iddialar olduğu da söylentiler arasında), Almanya'da kurulduğuna dair söylentiler de var.

Keloğlan (1989)

Byte Bilgisayar tarafından geliştirilen ilk Türkçe macera oyunu Keloğlan'da amaç prensesi ölüm uykusundan kurtarmak.

Ölüm Makinası (1992)

Yine Safasoft tarafından geliştirilen bir oyun. Yaptığım araştırmalardan birisinde yazı sahibi "shooter" türünde bir oyun olabileceğini söylemiş. İnternette hakkında çok bir bilgi olmadığı için detaylı bir açıklama yapamıyorum.

Bu üç oyun dışında başka oyunlarımız da olabilir fakat araştırmalarım sonucu bu üçü dışında oyuna rastlamadım. Varsa bile Ölüm Makinası oyunu hakkında çok bir bilgi olmadığı gibi kaybolup gitmiş oyunlarımız olabilir.

Amiga

Commodore 64'ün sahibi Commodore International'ın kendilerine ait olmayan, başka bir şirketten satın aldıkları bir başka bilgisayar olan Amiga'ya çıkan oyunlarımız da var. Amiga, 1980'lerin ortasından 1990'ların ortasına kadar özellikle ufak boyutlu modelleri olan A500 ve A1200 ile döneminin en popüleri olan kişisel bilgisayarıydı. Commodore 64'ten biraz daha gelişmiş özellikler sunmaktaydı. Bunlar; genişletilebilir hafıza soketleri, yüksek çözünürlüklü ekran, fm ses üreteci, dahili disket sürücü harici sabit disk bağlantısı içermektedir. Bu bilgisayarların performansları, günümüzdeki GPU'larla (ekran kartı olarak da bildiğimiz grafik işlem birimi) bağdaştırılabilecek grafik çiplerinden gelmektedir. Bu çipler sayesinde çeşitli işlemler yapılabilmekte ve büyük çizimlere izin vermekteydi. Dolayısıyla daha kailteli oyunlar oynanabilmekteydi.

Amiga 500 (1985)

Amiga'lar TV bağlantısı desteklemekteydi ve insanlar bu şekilde kullanıyorlardı ancak Commodore 1084 monitörler o dönemdeki birçok ev TV'sinden daha iyi sonuç vermekte olduğu için bütçesi uygun olanlar bu monitörü terchi ediyorlardı. Ayrıca onradan çıkan A1200 modeli ile, VGA monitörleri kullanmak da mümkün olmuştur. İşlemci, video ve depolama taraflarında güzel şeyler sunan Amiga için fare, joystick, yazıcı, renkli ve siyah beyaz monitör gibi çok sayıda donanım üretilmiştir. Donanımın yanı sıra yazılımsal olarak da bulunduğu yıla göre çok üst düzeydeydi. Amiga her ne kadar daha iyi şeyler sunsa da Türkiye'de pek yaygın değildi. Yine Commodore 64'te olduğu gibi emülatörler sayesinde Amiga sistemini kullanabilmek mümkün.

Dinozorus (1991)

ATV tarafından Hugo'ya alternatif olması için yazdırıldığı söyleniyor. Dinozorus isimli çizgi romanı konu almakta olan oyun Umut Özyılmazer tarafından bir TV programı için yapıldı.

PARA ve GÜÇ (1992)

Safasoft'un geliştirdiği 1992 yapımı Para ve Güç oyunu. Bir nevi dijital monopoly diyebiliriz.

Hançer (1992)

İlk Türk strateji oyunu olan Hançer'in yapımcısı Sedat Çöloğlu ile yapılmış olan bir röportajı okumuştum. Gerçekten ince elenip sık dokunmuş ve çok güzel detaylar düşünülmüş. Sizler için kendisi ile yapılan röportajı aşağıda metne döküyorum.

Hançer, AMOS ile yapıldı. 1299'da Osmanlı İmparatorluğunun kurulduğu dönemden başlanan oyunda Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya’nın batı kısımlarını içine alan bölgede ve gerçek harita üzerinde oynanıyor. 8 ülke ve 40 şehir var. Her ülke Başkent olan kendi kalesinde oyuna başlıyor. Tur sistemi ile oynanan oyunda şehir geliştirildikçe surlarda kalınlaşıyor ve büyüyor. Başka şehirler alındıkça belirlenen vergi oranı ile elinize geçen para ile askerinizin, teknolojiye ayırdığınız para ile gelişmenizin, halk için düzenlediğiniz eğlenceler ile motivasyonun, casuslarınıza vereceğiniz ödemeler ile değerli bilgilerin sahibi oluyorsunuz. Her şehriniz için ayrı ayrı işlemler yapıyor, dışarıdaki birliklerinizi yönlendiriyorsunuz. Savaş anında satranç benzeri bir mantık devreye giriyor ve Piyadeleriniz, Hafif ve Ağır Süvarileriniz, Mancınık ve Topçularınız, savaş öncesi dönemlerde yaptıkları tatbikat sayısına bağlı olarak kazandıkları güç ve tecrübe sayesinde savaşıyorlar. Oyunun senaryo çalışmaları 6 ay sürmüş. Bu çalışmalara İstanbul Üniversitesi Tarih ve Coğrafya bölümünden bazı hocalardan destek alınmış. Tarih içindeki giysi ve savaş stratejileri konusunda hocaların tavsiyelerine yer verilmiş. Bu özellik, oyuncu hangi devleti seçmiş olursa olsun, turunu oynadığı sene, tarihte yaşanmış olaylar, altta bir bant içinden yazılarak oyuncuya tarih bilgilerinin hatırlatması yapılıyordu. Bunun da oyuna biraz eğitim özelliği kattığını söylüyor Sedat Çöloğlu.

Umut Tarlaları (1993)

Sırada Amiga ile ilk çıkışını yapan ve yine bir ilk olan "Umut Tarlaları" oyunu var. Dünyada, yazılmış ilk tarım ve çiftçilik bilgisayar oyunudur. Yakın geçmişe ve günümüze baktığımızda bu oyun tarzının çok başarılı örneklerini görmekteyiz "Farming Simulator, FarmVille, Bizim Çiftlik Sahil olarak bildiğimiz Family Farm Seaside, Hay Day vb." Tüm bu oyunların öncülü olan bu oyunun geliştiricisi ise SiliconWorx firmasıdır. Çıktığı dönem özel bir korsan engelleme özelliğine sahip olan oyun çıktığı sene 1000 kopya gibi bir sayıda satmıştır.

Oyunda bir çiftlik işletilmektedir. Her çiftlik oyununda olduğu gibi amaç çiftliğimizi büyütmek ve geliştirmektir. Aklınıza gelebilecek her türlü çiftçilik işleri oyunda kendine yer bulmuştur. Çeşitli tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, hayvancılık, mandıracalık, seracılık gibi gibi. Oyuncu isterse bunların hepsinin üstüne gidebileceği gibi sadece birisinde de uzmanlaşmayı seçebilir. Bunlarla beraber kalmayıp oyun gerçekçi ve detaylı bir oynanış sunmaktaydı. Doğal afetlerin baraka ve tarlalara zarar vermesi, ihtiyaç duyulan bir şeyin (ekipman vs.) anında bulunamayışı, piyasa mantığı, ürünleri satışa göndermek için belirli bir süre önceden yola çıkarma, casusluk ile rakiplere zarar verebilme ya da onlardan zarar görebilme ve farklı şehirlerden farklı ilçe isimleri ile dönemi adına çok zengin bir oyundur.

İstanbul Efsaneleri: Lale Savaşçıları (1994)

Yine SiliconWorx tarafından geliştirilen ve ilk Türk fantastik rol yapma oyunu olan Lale Savaşçıları 1994 yılında çıkmıştır. Çıkışının 2 sene ardından sonra modern bilgisayarlara da çıkışını yapmıştır.

Lale Savaşçıları'nın olayları 1994 yılında geçiyor. Amacımız ise İstanbul'u ele geçirmek isteyen Şeyh Cehalet'i engellemek ve ona karşı bir savaş açmak. Araştırdığımda edindiğim bilgilere göre haberin sahibi oyunun dönemin siyasi sorunlarına çok iyi göndermeler yapılmış. Ayrıca oyun zamanında bir ün yakalamış ve haberi ATV kanalının Kent Sokakları programında yayınlanmıştır. Oyunun yapımcıları Özgür Özol ve Özgür Doğu Gürcan programda oyun hakkında röportaj vermişlerdir. Sizin için aşağıya videosunu bırakacağım.

Ülkemizin önde gelen oyun dergilerinden olan LEVEL Dergisi o dönemlerde çıkardığı bir sayının tamamını bu oyun hakkında hazırlamıştı. Hem oyuna ait bir inceleme hem de oyunun tam çözümünü içeren bir sayıydı bu. O dönem imkanlar kısıtlı olduğundan oyunlara erişmek zorluydu (ki oyun oldukça az satmış) ancak bir çok oyuncu LEVEL sayesinde oyuna erişebildiklerini belirtmişler. Medyanın yanı sıra oyun, dönemin Beşiktaş Belediyesi başkanı Ayfer Atay'a kadar dahi uzanmıştır. Özgür Özol tam 11 yıl sonra TeknolojiTV'ye yaptığı bir konuşmada oyun adına herhangi bir satış beklentilerinin olmadığını, bir iddia üzerine geliştiğini ve oyunu daha çok kendilerini ispat etme motivasyonuyla yaptıklarını dile getirmiştir.

Amiga tarafında da yine bir çok oyunumuz mevcut ve çıkarılan oyunların sayısı Commodore 64'e göre biraz daha fazla. Ufak bir araştırma sonucu bu oyunlara erişmeniz mümkün.

Alfabetik olarak diğer oyunlar:

Asterix (Locus Team, 1991)

Atom Koleksiyon 2 - 3 Türkçe Oyun: Kaptan Memo + Uzay Devriyesi + Süper Poker

Çarkıfelek (Future Dreams, 1992)

Explosion - 2 TV oyunu ve İng. sözlük: Zeka Kutusu + Tetramem + Proword

Futbolun Devleri (Future Dreams, ?)

Oksijen Koleksiyon 1 - 6 Türkçe Oyun: Kobra 2000 + Rulet + Furoni + Tek Kollu Haydut + Olmadı Baştan + Gool

Paranın Kokusu (Sultansoft, 1993?)

Pis Yedili

Rüya Savaşları (Future Dreams, ?)

Stres (Sultansoft, 1993?)

Thunder (2 Disk) - 4 Türkçe oyun: Amigafelek + Nitromem + Tombala + Kızmabirader

Türkiye Ekspres(Sultansoft, ?)

Oyun sektöründeki maceramız bu şekilde başlıyor. Modern bilgisayarların çıkmasıyla sektörde yine kendimize bir şekilde yer bulmaya başlıyoruz. Yazının ikinci kısmında bu konuya değineceğim.