Türkiye’de Planlı Dönem Reform Çalışmaları

Reform, kelime anlamı itibarıyla yozlaşmış, tatmin edici olmayan, yeterli gelmeyen şeylerin düzeltilmesi veya yenilenmesi demektir. Türkiye’de reforma bakacak olursak, üç grupta inceleme yapabiliriz. 1960-1980 arası, 1980-2002 arası ve 2002-2017 arası planlı reformlar vardır. 1960-1980 arasındaki planlı reformu ülkenin bir dönüm noktasıdır. Amaçlanan ise Türk kamu yönetiminin yapısını ve işleyişini olması gerektiği hale getirmektir. Öyle ki idari reformların amacı da idari sistemin kapasitesini artırmak olarak tanımlanmıştır. Bu dönemde Devlet Personel Dairesi ve TODAİE, bahsedilen reform çalışmalarının planlayıcısı ve uygulayıcısı konumundadır. Aynı şekilde o dönemde kurulan ‘Yeniden Düzenleme Şubesi Müdürlüğü’ de iktisadi teşebbüslerin yanında reformlarla ilgilenmiştir. Birçok kalkınma planı da bu döneme denk gelmektedir. Örneğin Birinci Kalkınma planında çalışmaların aksamadan yürümesi adına hükümetten atamalar gerçekleştirildi ve yine Birinci plan dönemine ‘Kırtasiyecilikle Mücadele Programı’ uygulanması karar verilip araştırma ve planlaması için TODAİE görevlendirilmiştir.

1980-2002 yılları arasındaki dönemde yeniden yapılanma daha çok iktisadi politikalar ve neoliberalizm adı altında, uluslararası eğilimler doğrultusunda yapılmıştır. Yeni Kamu Yönetimi anlayışı 1980’li yıllarda ortaya çıkmıştır. 1985-1989 yıllarında ilk kez Yönetimin İyileştirilmesi kavramı kullanılmıştır. 1990-1994 yıllarında devlet-vatandaş ilişkilerini kolaylaştıracak önlemler üzerinde durulduğu söylenerek kamu yönetimindeki verimliliğe önem verilmiştir. İlerleyen yıllar (1999) Türkiye-AB ilişkileri için de önemlidir. Çünkü Helsinki Zirvesi’nde Türkiye’nin adaylığı onaylanmıştır. Bunun üzerinde de Türkiye, AB’ye uyum için idari reformlara adım atmıştır. Kısmen buna zorunlu olmuştur. Bu dönemde tek kapsamlı araştırma projesi, TODAİE tarafından hazırlanan Kamu Yönetimi Araştırma Projesi’dir.

2002-2017 yılları arasındaki reformlar önceki dönemlere kıyasla daha somut adımlara şahit olmuştur. Öncelikle 2002-2007 yılları arasında iddialı reform ajandası hazırlanmıştır denebilir. Kasım 2002 seçimleri sonrası Bakanlar Kurulu ilk toplantısında Kamu Yönetimi Reformu ele alınmıştır. Kamu yönetiminde Yeniden Yapılanma Koordinasyon Kurulu’nda DPT ve İçişleri Bakanlığı, çeşitli uzman ve bürokratlar görev almıştır. Yine bu dönemde bilgi edinme hakkı tanınmıştır ve bahsedilen hak, AKP’nin ilk icraatı olarak kabul edilmektedir. Bilgi edinme hakkına itiraz mekanizması da kurulmuştur. 2008 yılı sonrasında, en başından beri yapılan reformlar sonuç vermeye başlamıştır. Amaç, 2002-2017 yılları arasında da AB’ye uyum sağlamak olduğu için kalkınma planları da bunlara uygun düzenlenmiştir. Dokuz ve onuncu kalkınma planları döneminde reformlar ve fikirler daha çok kırsal bölgeler için ayarlanmıştır. Yani ekonomik, sosyal ve kültürel alanlar bütüncül değerlendirilip insan odaklı bir gelişme mekanizması esas alınmıştır.

Türkiye’de planlı dönem reform çalışmalarında sorumlu kuruluşlar yukarıda bahsedilen kadar sınırlı değildir. Temel sorumlu kurum ve kuruluşlara bakıldığında TODAİE, Devlet Personel Dairesi (DPD), Devlet Planlama Teşkilatı (DPT), Maliye Bakanlığı, Kamu Denetçiliği Kurumu, Devlet Malzeme Ofisi, Yeniden Düzenleme Şubesi Müdürlüğü ve Üniversiteler reform çalışmalarına dahil olmuş, gelişmesinde rol almışlardır. 

KAYNAKÇA

-         Turgut Tatar. (2006). Türk Kamu Yönetiminde İdari Reformlar Bağlamında ‘Reform’ Yönetimi (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara

-         Hakan Cengiz. (2022). Kamu Yönetimi Reformları (Yüksek Lisans Tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya

-         Acar, A. & Sevinç, İ. (2005). 1980 SONRASI TÜRK KAMU YÖNETİMİNİN MERKEZ ÖRGÜTÜNDE YAPILAN REFORM ÇALIŞMALARI. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (13), 19-37.

-         Mamur Işıkçı, Y.(2017).Türkiye’de İdari Reform Çalışmalarının Tarihsel Perspektif Açısından Değerlendirilmesi,5;(1),172-178.

-         Gökçe, O. ,Kutlu, Ö. ,&Gökçe, G. (2001).1980’li Yıllardan Beri Uygulanan Kamu Yönetimi Reformları Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi,1;(1-2),18-45